Modern Krizlere İlahi Cevap: İslam’ın Evrensel Adalet Düzeni
Modern Krizlere İlahi Cevap: İslam’ın Evrensel Adalet Düzeni
HÜSEYİN DEMİR
İnsanlık tarihi boyunca her çağın kendine özgü sorunları oldu. Kimi zaman adaletsizlik, kimi zaman açlık, kimi zaman da ahlaki yozlaşma… İnsanlar bu sorunlara çözüm ararken çeşitli sistemler geliştirdiler. Ancak ortaya çıkan ideolojilerin ortak özelliği, hayatın yalnızca bir yönünü merkeze alıp diğer alanları ihmal etmeleriydi. Bu yüzden ideolojiler kalıcı bir düzen kurmakta başarılı olamadı.
Bugün geriye dönüp baktığımızda kapitalizmden komünizme, liberalizmden mistik öğretilere kadar farklı ideolojilerin denendiğini, fakat hiçbirinin insanı bütünüyle tatmin edemediğini görüyoruz. Kapitalizm, bireysel mülkiyeti ve serbest piyasayı merkeze aldı, ekonomik gelişmeler sağladı ama gelir uçurumlarını derinleştirdi, insanı yalnızlaştırdı. Komünizm, üretim araçlarının ortaklaşa kullanımını savundu, sömürüyü bitirmek istedi, fakat zorunlu kolektifleştirme politikaları insan doğasına ters düştü ve sistem çöktü. Liberalizm bireysel özgürlükleri yüceltti, fakat toplumsal değerleri ve manevi ihtiyaçları görmezden gelerek sosyal sorunlara yol açtı. Budizm ve benzeri mistik akımlar ise bireye huzur vadetti, ama hukuk ve toplum düzeni için kapsamlı bir çözüm üretemedi.
İdeolojilerin bu sınırlı bakışı karşısında İslam, bütünü kucaklayan bir sistem olarak öne çıkıyor. İslam sadece bir inanç değil; adalet, hukuk, ekonomi, ahlak ve toplumsal düzeni birlikte ele alan bir hayat nizamıdır. Bireyin hem manevi hem maddi ihtiyaçlarını dikkate alır, bireysel haklarla toplumsal sorumluluk arasında denge kurar.
İslam’da Adaletin Evrenselliği
İslam’ın en temel ilkelerinden biri adalettir. Tarih boyunca birçok medeniyet adaleti diline doladı, fakat uygulamada ayrımcılıklara göz yumdu. İslam ise, Ehil yöneticilerin elinde adaletin evrenselliğini ilk günden itibaren vurguladı. Hz. Peygamber’in, “Kızım Fatıma dahi suç işlese, cezasını infaz etmekten geri durmam” sözü, hukukun üstünlüğünün kişisel bağlardan, statüden veya ayrıcalıktan bağımsız olduğunu göstermektedir.
Bu anlayış, İslam hukukunun temelini oluşturdu. Zengin ile fakir, yönetici ile yönetilen, âlim ile cahil… Aralarında sorumluluk ve görev farkları olsa da hak ve hukuk karşısında herkes eşittir. Hiç kimse gücü nedeniyle dokunulmaz değildir. İslam toplumunda “haklı ile haksız”, “zalim ile mazlum” arasındaki ayrım kesin çizgilerle belirlenmiştir.
Farklılıkların Doğal, Ayrıcalıkların Yasak Olduğu Düzen
İslam, toplumda mesleki, ilmi ve yönetsel farklılıkları doğal karşılar. Âlim ile cahil bilgi bakımından eşit değildir; amir ile memurun sorumlulukları farklıdır; komutan ile erin görevleri ayrıdır. Ancak bu farklılıklar adaletin işleyişini değiştirmez. Bir yönetici sırf makam sahibi diye hukukun üstüne çıkamaz, bir zengin malıyla suçlarını örtemez. İslam’ın üstün kıldığı tek ölçü takvadır; yani Allah’a karşı sorumluluk bilinci ve erdemli yaşamdır.
Modern Dünyanın Çıkmazları ve İslam’ın Cevabı
Günümüz dünyası, ekonomik eşitsizliklerin, savaşların, çevre felaketlerinin ve ahlaki yozlaşmanın kıskacında. Kapitalist düzen, milyonlarca insanı açlığa ve yoksulluğa mahkûm ederken, tüketim çılgınlığını körüklüyor. Komünizmin çöküşüyle yeni bir alternatif arayan insanlık, liberalizmin sınırsız özgürlük anlayışının da toplumu nasıl savurduğunu deneyimledi.
İşte tam da bu noktada, tarihçilerin dikkat çektiği bir gerçek öne çıkıyor: İslam, modern çağın krizlerine bütüncül bir cevap olarak yeniden düşünülmeli. Adalet merkezli yaklaşımı, ne insanı tek başına bireyselliğe hapseder, ne de özgürlükleri baskılayan kolektifçi anlayışa teslim eder. İnsan fıtratına uygun bir denge sunar.
İnsanlığın Aradığı Denge
Bugün dünyada yaşanan krizler, bize ideolojilerin çıkmazlarını açıkça gösteriyor. Kapitalizm adaletsizlik üretiyor, liberalizm değerleri aşındırıyor, komünizm tarihe gömülmüş durumda, mistik öğretiler ise kapsamlı çözümler sunmaktan uzak. İnsanlık, yalnızca belirli alanlara hitap eden ideolojilerden çok, hayatın tamamını kuşatan bir sisteme ihtiyaç duyuyor.
İşte İslam, tam da bu noktada devreye giriyor. Çünkü İslam yalnızca ibadetlere indirgenmiş bir din değil; Ehliyetli kişilerin yönetiminde, liyakatle uygulandığında aynı zamanda hukuk, ekonomi, ahlak ve toplumsal düzenin ilahi bir temele oturtulduğu bir hayat nizamıdır. Adaleti merkeze alır, insan haklarını korur, toplumsal barışı gözetir. En önemlisi de fıtrata uygunluğu sayesinde bireyin ve toplumun ihtiyaçlarını aynı anda karşılayabilir.
Kısacası, ideolojilerin dar kalıplarında boğulan insanlık için İslam bütüncül bir çözüm olarak yeniden düşünülebilir. Adalet, merhamet ve denge üzerine inşa edilmiş bu sistem, modern dünyanın krizlerine karşı insanlığın en büyük umudu olmaya devam ediyor.
Selam ve dua ile.