Çocuğun beden ve ruh sağlığı
Çocuğun beden ve ruh sağlığı
SÜLEYMAN GÜLEK
Sağlık kavramı günümüzde, özellikle koruyucu hekimlik alanında, Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı tanımla kabul görmektedir: “Sağlık, yalnızca hastalık veya engelliliğin olmaması değil; fiziksel, ruhsal ve toplumsal olarak tam bir iyilik halidir.” İnsanların huzurlu ve mutlu bir yaşam sürdürebilmesi için sağlık vazgeçilmezdir. Sağlığın kıymeti, çoğu zaman ancak hastalık anında anlaşılır.
Çocuk Beden Sağlığı
Her anne ve babanın en büyük arzusu, sağlıklı bir evladı kucağına alıp onu en iyi şekilde büyütüp yetiştirmektir. Sağlıklı bir çocuk için temizlik, dengeli ve düzenli beslenme büyük önem taşır. Çocuğa verilecek ilk eğitimlerden biri, bedeninin çok kıymetli ve korunması gereken bir yapı olduğu bilincini kazandırmak olmalıdır. Hastalıkların temelinde bedenin iyi korunmaması yattığı çocuğa öğretilmeli ve bu somut örneklerle desteklenmelidir. Örneğin, soğuk havada palto giymediği için veya güneş altında fazla kaldığı için hastalandığını öğrenen bir çocuk, bu deneyimden eğitici sonuçlar çıkaracaktır.
Büyüme ve gelişmede en kritik faktörlerden biri de beslenmedir. Yeterli ve dengeli beslenme, çocuğun hem bedensel hem de zihinsel gelişimini doğrudan etkiler. Yetersiz beslenen çocuklarda büyüme geriliği ve öğrenme güçlüğü gibi sorunlar görülebilir. Bu sebeple, çocuğun yaşına uygun bir beslenme programı uygulanmalı ve bu konuda aileler bilinçlendirilmelidir. Beslenmedeki bir eksiklik, zincirleme başka eksikliklere de yol açar ve bu durumun telafisi giderek zorlaşır. Özellikle büyüme çağında kalsiyuma olan ihtiyaç artar. Kalsiyumun en zengin kaynakları süt ve süt ürünleridir. En doğal ve en değerli besin olan anne sütü, bu açıdan da ideal bir gıdadır. (Sıdıka Buluk, Çocuk Beslenmesi, s. 12)
İlk altı ay boyunca yalnızca anne sütü (su dahi verilmeden) bebeğin tüm ihtiyaçlarını karşılar. Bu süre içinde meyve suyu ya da ek gıdaya ihtiyaç yoktur. Altıncı aydan sonra ise, anne sütüne ek olarak katı gıdalara başlanmalıdır. Bebek iki yaşına kadar anne sütü almaya devam ederse, bu hem beden hem de ruh sağlığı açısından oldukça faydalı olur. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de Bakara Suresi 233. ayette, emzirmenin iki yıl sürmesi gerektiği belirtilmiş ve bu, modern tıbbî araştırmalarla da desteklenmiştir.
Anne sütü sadece besleyici bir gıda değil, aynı zamanda çocuğun psikolojik gelişimi için de son derece önemlidir. (Sefa Saygılı, Sağlık Bilinci, s. 67-68) Anne ve babalar, çocuklarının sağlığına büyük özen göstermelidir. Her çocuğun aşıları zamanında yaptırılmalı, hastalanmadan önce gerekli önlemler alınmalıdır. Düzenli sağlık kontrolleri ihmal edilmemeli, herhangi bir hastalık durumunda en uygun ve güvenilir tedavi yöntemi tercih edilmelidir. Aileler, tıbbın ve teknolojinin sunduğu imkânlardan faydalanarak çocukları için gerekli fedakârlığı yapmalıdır.
Çocuk Ruh Sağlığı
Ruh sağlığı, bireyin kendisiyle ve çevresiyle sürekli bir denge ve uyum içinde olması durumudur. Ancak bu denge sabit değil; değişken ve esnek bir uyum halidir. Ruh sağlığının temelleri, özellikle 0-6 yaş arasında atılır. Bu dönemde yeterli ilgi ve sevgiden mahrum kalan çocukların, ilerleyen yaşlarda ruhsal dengesizlikler yaşama riski yüksektir.
Ruhen sağlıklı bir çocuk yetiştirmek için dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
Çocuklar, davranışları büyük ölçüde anne babalarını taklit ederek öğrenirler. Bu nedenle ebeveynlerin davranışları örnek olmalıdır.
Çocukların yanında kavgaya dönüşen tartışmalardan kaçınılmalıdır. Sürekli gerginlik ortamı, çocukların ruh sağlığını olumsuz etkiler.
İlk yıllarda verilen yardımlar, çocuğun yaşı büyüdükçe aşamalı olarak azaltılmalıdır. Her ihtiyacı karşılanan çocuk, kendine güven geliştiremez.
Çocuk anneye bağımlı doğar. Özellikle ilk üç yaşta, annenin çocuğun yanında olması çok önemlidir. Çalışan anneler, çocuklarını bırakacak kişiyi dikkatle seçmelidir.
En az bir yıl, mümkünse iki yıl anne sütü verilmelidir. Anne sütü, hem fiziksel hem de ruhsal sağlık için çok değerlidir.
Anne-babalar, çocuk eğitimi ve bakımı konusunda bilgi sahibi olmalıdır.
Çocuklar arasında kız-erkek, büyük-küçük ayrımı yapılmamalı; hepsine eşit sevgi ve ilgi gösterilmelidir.
Çocuğu başka çocuklarla kıyaslamak ya da onu başkalarının yanında aşağılamak, çocuğun özgüvenini zedeler.
Olumlu davranışları desteklenmelidir. Çocuklar için en önemli sosyal grup aileleridir. Çocuk, bir toplum içinde nasıl davranılması gerektiğini ailesinden öğrenir. (Sefa Saygılı, Sağlık Bilinci, s.74-75)
10. Günümüzde çocuklar ve gençler, kötü arkadaşlıklar, internet, zararlı yayınlar, sigara, alkol, uyuşturucu, taciz, tecavüz, eşcinsellik gibi hem ruh hem beden sağlığını tehdit eden pek çok tehlikeyle karşı karşıyadır. Anne ve babalar, bu tehlikelere karşı çocuklarını korumakla sorumludur. Araştırmalar, inanç, ibadet ve güzel ahlak gibi dinî değerlerin ruh sağlığı üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla ebeveynler, çocuklarının hem fiziksel hem de ruhsal gelişimine bütüncül bir yaklaşımla özen göstermelidir.