• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0
Ayhan Demir
Ayhan Demir
TÜM YAZILARI

Şehit Hasan Rıza Paşa için…

02 Şubat 2022
A


Ayhan Demir İletişim: [email protected]

Üzerinde yaşadığımız topraklarda, milyonlarca insanın hakkı ve emeği var. 

Haçlı ve Moğol istilasına set olanlar; Sarıkamış’ta donanlar; Kanal Harekâtı’nda boğulanlar; esir kamplarında türlü eziyetlere maruz kalanlar; Gazze’yi, Kudüs’ü ve Medine’yi canları pahasına savunanlar; Plevne, Yanya ve İşkodra’dan dönemeyenler.

Bu kahramanları unutmamak, aziz hatıralarını yaşatmak milletimizin kalıcı borcudur. Onların hakkını asla ödeyemeyiz.

Üzerimizde hakkı olan isimlerden biri de İşkodra Müdafiî Şehit Hasan Rıza Paşa’dır. Aslen Kastamonulu olan Hasan Rıza Paşa, 1871 senesinde dünyaya geldi. 1892’de Harp Okulu’nu tamamladı. 1897 Yunan Harbi’nde, kendi isteği ile Alasonya Ordusu kurmay heyetine atandı. 

1899’da eğitim için gönderildiği Almanya’dan dönüşünde, kendisi hakkında verilen raporda şu ifade yer alıyordu: “Türk Ordusu büyük Erkan-ı Harbiye Başkanlığı’nı idare edebilir.”

1908 yılında İkinci Ordu Kurmay Başkanlığı’na getirildi. Ancak ertesi yıl, “askeri rütbelerin tasfiyesi” kanunuyla, rütbesi yarbaylığa düşürüldü. Birçok subay, bu duruma razı gelemeyip, ordudan ayrıldı. Fakat o, vazifesine devam etti. Çünkü “Türk ordusunda nefer olarak hizmet etmek bile büyük bir şereftir” diye düşünüyordu.

1911 yılında İşkodra Tümeni Kumandanlığına tayin edildi. Ardından Kolordu Kumandanı ve İşkodra Valisi olarak görev yaptı. 1912 yılında başlayan Balkan Harbi esnasında İşkodra’nın müdafaasını başarılı bir şekilde yürüttü. Ancak diğer bölgelerdeki yenilgiler sebebiyle, anavatan ile irtibatları kesildi. 

Karadağ Ordusu, İşkodra’ya 50 binden fazla bir kuvvetle, üç yönden saldırıyordu. Hasan Rıza Paşa’nın emrinde ise 5 bin nizamiye askeri ve 10 bin kadar gönüllü vardı. Buna rağmen, Karadağ ordusunun yarıdan fazlası savaş dışı kaldı. 30 bin Sırp askerinin yardıma gelişi işleri hepten zorlaştırsa da Hasan Rıza Paşa, İşkodra’yı savunmaktan hiç vazgeçmedi.

Hasan Rıza Paşa, sadece cephede Sırp ve Karadağlı düşmanlarla değil, özellikle Arnavutluk idaresini ele almak isteyen Arnavut bey ve paşalar ile de uğraşıyordu. Bunlardan bir tanesi de Esat (Toptani) Paşa idi. 

Osmanlı Mebusan Meclisi’nde Arnavutluk mebusluğu yapmış olan Esat Paşa, dost ve suret-i haktan görünen ama Arnavutluk idaresini ele geçirip, başa geçmek hırsıyla tutuşan bir kişiydi. Öyle ki, 1909 yılında Yıldız Sarayı’na giderek, Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın tahttan hal edilmesi ilanını yüzüne okuyan heyetin içerisinde yer alıyordu.

Mirliva rütbesindeki Esat Paşa’nın asıl gayesi Ferik (Korgeneral) olup, Ayan Meclisi’ne aza olabilmekti. Babıali baskını neticesinde İttihatçılar iktidarı ele geçirince, ümitleri suya düştü. Hedeflerini gerçekleştirebilmek için, Sırp ve Karadağlılar ile anlaşma çareleri aramaya başladı. 

Bu esnada Hasan Rıza Paşa ve askerleri, bu son serhad kalemizi canları pahasına koruyordu. Savunma imkânı kalmadığı anda, son kurşuna kadar atılacak, süngü hücumu ile düşman hatları yarılacaktı. Ancak Esat Paşa, ısrarla, düşmanla anlaşmayı öneriyordu.

Hasan Rıza Paşa, 30 Ocak 1913 günü akşam üzeri, “askeri meseleleri görüşmek” gerekçesiyle aldığı bir davetle Esat Paşa’nın evine gitti. Bir saatlik görüşmenin ardından, Esat Paşa’nın evinden ayrıldı. Birkaç dakika sonra, meydandan silah sesleri yükseldi. Hasan Rıza Paşa yaralı halde, yerde yatıyordu. 

Canına kast edenleri biliyordu, ama ordu içinde ikilik çıkmasın, İşkodra müdafaası sarsılmasın diye susuyordu. Onu, Esat Paşa’nın adamları vurmuştu. Üç el atıştan ikisi bedenine isabet etmişti.

Tedavisi tamamlandıktan sonra odada bulunanları dışarı çıkarttı. Odada yalnızca Kolordu Kurmay Başkanı Vekili Kolağası Abdurrahman Nafiz (Orgeneral Gürman) Bey ve Kale Kurmay Başkanı Kiramettin (Korgeneral Kocaman) Bey kalmışlardı. Sesi güzel olan Kiramettin Beye Yasin-i Şerif okumasını söyledi. Vurulduktan 7-8 saat sonra, şehit oldu.

Ertesi gün Paruça Camii haziresinde, İşkodra müdafaası esnasında şehit düşen diğer subaylarla birlikte, defnolundu. 1930’lu yıllarda, aziz kemikleri, İşkodra Belediyesi tarafından hazırlanan özel anıt mezara nakledildi.

Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa, onun şehadet haberini aldığında gözyaşlarına hâkim olamamış ve şöyle haykırmıştı: “Alçaklar, büyük bir kahramana kıydılar!”

Kaderin cilvesine bakın: Hasan Rıza Paşa’ya kıydıran Esat Paşa, 1920 yılında Arnavutluk hakkında siyasi bir müzakereye katılmak üzere gittiği Paris’te, Avni Rüstemi isimli bir Arnavut öğrenci tarafından öldürüldü. Cenazesi, bu şehirdeki Sırp Askeri Mezarlığı’na gömüldü.

Cesur, atılgan ve vatansever bir asker olan Hasan Rıza Paşa, şehadetinden yıllar sonra bugün bile Arnavutluk’ta saygı ve minnetle yâd edilmektedir. Buna karşılık hain Esat (Topdani) Paşa’yı hatırlamak isteyen, hatırladığında hayırla yâd eden tek bir Arnavut evladı yoktur. 

Hasan Rıza Paşa şehit olduğunda geride, eşi Ayşe Saibe Hanım ile dört evlat bırakmıştı. Şehadetiyle aynı gün, İşkodra Müdafaasındaki hizmetlerine karşılık, tuğgeneralliğe yükseltilmesi için padişah emri çıkmıştı. Bu terfiden haberdar olamadı ama rütbelerin en yükseğine ulaştı.

Hasan Rıza Paşa, İşkodra’nın, 22 Nisan 1913’teki ateşkesin ardından Sırp ve Karadağlılar tarafından işgal edildiğini de görmedi. Kahramanca savunduğu İşkodra’yı Osmanlı toprağı bilerek bu dünyadan ayrıldı. 

Yazımızı, Şehit Hasan Rıza Paşa’nın bir sözüyle noktalayalım: “İşkodra, bizim kaderimiz veya mezarımızdır ama utancımız olmayacaktır.”

 

Haberle ilgili yorum yapmak için tıklayın.

Yorumlar

!@!@

Ne yazıkkı günümüzde o dediğiniz hakkı ve emeği hiçe sayılmış, o insanlar boşuna ölmediler vatan için, günümüzün insanı nankör olmuş.

Mustafa Bozdemir

Çok güzel bir analiz okudum bilgi sahibi olduk.Tesekkurbederim.Yakin dönem Balkan tarihi ile ilgili daha fazla yazılarınızı bekleriz.Balkanlarda büyük ihanete uğradığını bir gerçek.I,5 milyon Müslüman şehit edildi...bir o kadarı sürgün edildi.
x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23