Türkiye'de güveyfeneri olarak bilinen yer kirazı ya da altın çilek çok yıllık otsu bir bitkidir. Altın Çilek’in ilk kez 1995 yılında İtalya’dan ülkemize giriş yapmış. Son yıllarda Avrupada konferans ve iş toplantılarının ikram meyvesi olarak (Fondü) popülerlik kazanmıştır. Dünyanın lif orani en yüksek meyvesi yer kirazı ( Altın çilek ) nedir biliyor musunuz? İşte yer kirazı ( Altın çilek ) nedir sorusuna cevap!
Tükiye'de güveyfeneri olarak bilinen yer kirazı ya da altın çilek ( Physalis peruviana ), patlıcangiller ( Solanaceae ) familyasından, çok yillık otsu bir bitkidir. Anavatanı Güney Amerika'dır ( And Dağları ). Meyve ve süs bitkisi olarak dünyaya dağılmıştır. Ilıman ve sıcak ülkelerde yetiştirilir. Bazı Güveyfeneri ( Physalis ) türleri yurdumuzda doğallaşmıştır. Ancak, bunları yer kirazı ( P. peruviana ) ile karıştırmamak gerekir. Zira, bu bitkilerin olgunlaşmış meyveleri dışındaki kısımları zehirlidir ve ekonomik açıdan değer taşımazlar.
Altın Çilek Nedir?
Altın çilek (Physalis peruviana), halk arasında yer yer “yer kirazı” veya İngilizce’de “cape gooseberry” olarak da bilinen, parlak turuncu rengindeki küçük, tatlı-ekşi meyveleriyle tanınan bir bitki türüdür. İnce, kâğıt benzeri bir kabukla kaplı olan bu meyveler yüksek oranda C vitamini, lif ve antioksidan içermeleri sayesinde besin değeri açısından zengindir.
Yetiştirildiği Yerler:
Orta Amerika, Güney Afrika ülkeleri ve İsrail de üretilmektedir. Ülkemizde de kısmen dahi olsa üretimine başlanmıştır.
Faydaları:
Physalis' in, içerdiği keroten sayesinde serbest radikalleri etkisiz hale getirerek yaşlanmayı geciktirici etkisi bulunmaktadır. Cildi güneşin zararlı etkilerinden ve cilt kanserinden korumaya yardımcıdır. Ayrıca metabolizmayı hızlandırır, kan dolaşımını düzenler.
Yer kirazı çeşitli iklimlere, rakımlara ve topraklara uyum sağlıyan bir bitkidir. Ancak dona karşı çok hasastır, en hafif bir dondan etkilenir. Bu nedenle daha çok tek yıllık bir bitki olarak yetiştirilir. Toprak konusunda seçici değildir, gölge ve nemli yerler sever. Çok kırılgandır, destek ister. C vitamini, fosfor, potasyum ve fenolik bileşikler bakımından zengindir. Halk arasında sıtma, astım, hepatit, idrar söktürücü ve romatizma gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır.
Yurdumuzun çoğu yerleri yer kirazı yetiştirmeye oldukça uygundur. Bu nedenle; gittikçe değeri artan bu meyvenin bazı yörelerimizde 'alternatif ürün' olacağı sanılmaktadır.
hysais peruviana'nın meyvesi bir kese içinde bulunur ve kiraza benzer, olgunlaştığı zaman turuncu renkli olur. Kendine has bir kokusu ve mayhoş bir tadı vardır.
Yer kirazı, taze ve kurutularak yendiği gibi reçeli, salatası da yapılmaktadır. Ancak onu esas popüler yapan özelliği; vücuda tokluk hissi verdiği için diyet olarak kullanılmasından ileri gelmektedir.
Yer kirazı tohumdan üretilmektedir. Yetiştirilmesi çok kolaydır, fazla bakım istemez.
PHYSALİS (YER KİRAZI-ALTIN ÇİLEK)
PHYSALİS: Ground Cherry, Chinese Lantern, Cape Gooseberry, Winter Cherry, Güvey Feneri, Altın Çilek ve Güney Feneri olarakta adlandırılır.
Alem : Plantea
Bölüm : Magnoliophyta
Sınıf : Magnoliopsida
Takım : Solanales
Familya : Solanaceae
Cins : Physalis, Perivuana
Özellikleri ve Tarihçesi:
Physalis, ortası kahverengi olan sarı çiçeklere sahip bir bitkidir. Aynı ismi taşıyan meyvesi ise olgunlaştıktan sonra sarımtırak rengini almaktadır. Bu meyve birçok toprak tipinde yetişmekle birlikte en önemli özelliği çorak topraklarda da verim verebilmesidir. Physalis, büyüme aşamasında suya normalden fazla gereksinim duyar. Bitki olarak çok kırılgan ve hassas bir yapıya sahiptir. Tohumlama işlemi ise çekirdekleri sayesinde yapılır.
Physalis' in acutifolia, alkekengi, angulata, angustifolia, arenicola, carpenteri gibi başlıca çeşitleri bulunmaktadır.
Nasıl ve Nerede Kullanacağız?
İçerisindeki meyveyi ham olarak yiyebilirsiniz. Dekorasyon için kullanabileceğiniz gibi, meyve salatalarınıza ilave edebilir ya da reçelini yapabilirsiniz. Ayrıca çikolatayla mükemmel bir birliktelik sağlamaktadır.
Meyveleri taze olarak ta tüketilebilen meyvenin kullanım alanı oldukça geniştir. Sahip olduğu bol aroma ve mayhoş tadından dolayı meyvesi pastacılık ve marmelat yapımında kullanılır. Bunun yanında taze olarak tüketilebileceği gibi meyve salatalarında, tatlılarda, turtalarda da kullanılmaktadır. Reçeli son derece lezzetlidir.
Yer kirazı tohumundan üretilebilir. Yetiştirilmesi kolay ve zahmetsizdir. Hasat örtü altında yıla yayılı olarak dışarda ise Ağustos-Eylül-Ekim aylarında yapılmaktadır. Bitki uygun koşullarda çok yayılmacı olduğundan dolayı kimi bölgelerde zararlı ot olarakta görülmektedir.
Egzotik meyvenin anavatanı Güney Amerikadır. Bunun dışında bazı Afrika, Avrupa ve Asya ülkelerinde de kültürü yapılmaktadır. Ülkemizde de yavaş yavaş üretimi artmaktadır. Bitkinin bazı türleri ülkemizin muhtelif bölgelerinde doğal olarak yetişmekle birlikte bu türler genellikle bitkinin yabani türü olup zehirli olabilmektedir. Doğal olarak yetişen bu tür özellikle ilaç sanayisinde kullanılmaktadır. Toplamda 70 in üzerinde türü olan Physalis bitkisinin ticari olarak en fazla kabul gören ve taze olarak meyveleri tüketilebilen türü Physalis Peruviana dır. Bu tür aynı zamanda Cape Gooseberry olarak da adlandırılmaktadır. Ülkemizde ise Pelerinli Bektaşi Üzümü , Kaz Üzümü ve Yer Kirazı isimleri ile bilinmektedir.
İç piyasada yeterince tanınmayan bu meyvenin iç tüketiminin artması aynı zamanda dış pazardaki rekabet şansımızı da arttıracaktır. Yüksek fiyatı nedeni ile iç pazarda genellikle lüks tüketime yönelik bir gıda olarak yer edinen ve genellikle otellere ve büyük marketlere pazarlanan meyvenin üretimindeki artışa paralel olarak düşmesi beklenen fiyatı ile iç pazardaki bilinirliliğinin artması ve pazarda daha fazla yer edinmesi beklenmektedir.
Çikolata sosu ile mükemmel bir tada ulaşır. Krema ve dondurma ile birlikteliği de çok lezizdir. Sos yapımında da kullanılabilir. Son yıllarda Avrupada konferans ve iş toplantılarının ikram meyvesi olarak (Fondü) popülerlik kazanmıştı.
Physalis bitkisinin meyvesi aynı zamanda kurutularakta pazarlanabilmektedir. Kurutulmuş yer kirazı yüksek oranda lif ihtiva etmektedir.
Uzmanlar ne diyor?
“Geleceğin Altın Değerinde Meyvesi”
Altın Çilek’in ilk kez 1995 yılında İtalya’dan ülkemize giriş yapmış olduğunu belirten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünden Dr. Gülay Beşirli,“Bu ürün, Enstitümüz tarafından yürütülen adaptasyon çalışmalarıyla tarımsal üretime kazandırıldı. Tıbbi olarak da kullanılan bu değerli meyvenin uluslararası standartlarda çeşit tescili ülkemizde güvence altına alınmıştır. Böylece dünya pazarında rekabet edebilmenin de önü açılmıştır. Altın Çilek’in raf ömrü kısa olmakla birlikte, 0°C’de yüzde 85-90 nem koşullarında 60 güne kadar depolanabilmesi mümkün. Yüksek potasyum içeriğiyle kemik sağlığını destekleyen, sindirimi kolaylaştıran ve bitkisel fosfor kaynağı olmasıyla dikkat çekiyor. Taze tüketiminin yansıra marmelat, kurutulmuş ürünler, pasta sanayi, salatalar ve sofra süslemelerinde egzotik bir lezzet olarak kullanılabiliyor. Geçmişte hızlı kilo vermek amacıyla hap formunda bilinçsiz tüketimi nedeniyle olumsuz bir imaj edinmiş olsa da, küçük ama besin değeri yüksek yapısıyla gelecekte “altın değerinde” bir ürün olma potansiyeli taşıyor” dedi.
İşte merak edilen diğer sorular ve cevapları
Yer kirazı ve altın çilek aynı mı?
Altın çilek (Physalis peruviana), halk arasında yer yer “yer kirazı” veya İngilizce'de “cape gooseberry” olarak da bilinen, parlak turuncu rengindeki küçük, tatlı-ekşi meyveleriyle tanınan bir bitki türüdür.
Physalis nedir?
Bilimsel adı Physalis peruviana olan ve domates, patates, patlıcan gibi bitkileri içeren patlıcangiller familyasına ait olan altın çilek meyvesi, turuncu parlak bir renge ve tatlımsı ekşilikte bir tada sahiptir. Altın çilek, Güney Amerika'ya özgüdür.
Altın çilek hangi hastalıklara iyi gelir?
Bağışıklık sistemini güçlendirmesinin yanı sıra, sindirimi destekleyerek ve göz sağlığının korunmasında önemli bir role sahiptir. Düşük kalorili olması ve kan şekerini dengelemesi sayesinde kilo kontrolüne de katkı sağlar.
Physalis'ın Türkçesi ne demek?
Altın çilek - Vikipedi
Altın çilek. Physalis peruviana veya Altın çilek, Physalis cinsine bağlı meyveli bir bitki türüdür.
Altın çilek tansiyona iyi gelir mi?
Hayvan çalışmalarında yüksek dozda altın çilek suyu içilmesinin toksik olduğu gösterilmiştir. Türkiye'de laboratuvar fareleri üzerinde yapılan bir vaka çalışmasında kilo kaybı için yoğun altın çilek kullanımının beyinde kanamaya ve yüksek tansiyona neden olabileceği bildirilmiştir.
Yer kirazı tadı nasıl?
Yer Kirazı ( Physalis pruinosa )
Meyvenin tadı tatlıdır ve hafif bir ananas aromasına sahiptir. Kabuğu çıtır çıtır ve meyve dokusu oldukça serttir. Meyveler çok sayıda küçük tohum içerse de, bu durum yeme deneyimini olumsuz etkilemez.
Altın çilek Türkiye'de nerede yetişir?
Altın Çilek Türkiye'de Nerede Yetişir? Bu değerli meyve özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde doğal olarak yetişmektedir ancak uygun iklim koşulları sağlandığında diğer bölgelerde de yetiştirilebilir. Özellikle nemli ve ılıman iklimleri seven bu bitki, bahçe tarımına oldukça uygundur.
Not: Kullanmadan önce ALERJİK durumlara karşı uzmanına başvurunuz!
