Kosova nüfus sayımının önemi
Nüfus sayımlarının toplumlar üzerinde herhangi bir etkiye sahip olmadığı; toplumsal yaşamı etkilemediği düşünülmektedir. Fakat yaygın kanaatin aksine, bir ülkenin gelişmesi ve ilerlemesi için gerekli planlamaların ana kaynağı nüfus sayımlarıdır.
Nüfus sayımları neticesinde elde edilen demografik verilerin siyasi, toplumsal, kültürel ve ekonomik alanlarda neticeleri vardır. Ülkelerin eğitim ve ekonomi politikaları, sağlık harcamaları vs. hep bu veriler doğrultusunda belirlemektedir.
Nüfus sayımı, bir devletin bünyesinde bulunan, azınlıklar için de çok büyük önem teşkil etmektedir. Devletlerin azınlıklara yönelik politikalarını meşrulaştıran, bu politikalara kılavuzluk eden nüfus sayımlarıdır. Azınlıkların siyasal temsili, kültürel gelişimi ve anadilde eğitim hakkı elde etmesi, nüfus sayımı neticelerine bağlı olarak şekillenmektedir.
Uzun sayılabilecek bir girizgâhın ardından, varmak istediğim yer: Kosova’da yapılması planlanan nüfus sayımları. Fakat daha önce dile getirilmesi gereken, birkaç husus daha var.
Kosova Anayasası’nda, “azınlık” yerine “topluluk” kavramı kullanılarak, şu ifadeye yer verilmektedir: “Kosova Cumhuriyeti, Arnavutlar ve diğer toplulukların oluşturduğu çok etnikli bir toplumdur.”
Kosova’daki toplulukların hükümette ve yerel yönetimlerde temsili ve istihdamını güvence altına alan kontenjanlar, nüfus sayım sonuçları göz önüne alınarak belirlenmektedir. Örneğin Kosova parlamentosundaki 120 sandalyeden 20 tanesi, topluluklara ayrılmıştır.
Kosova Hükümeti’nde Sırplardan en az bir ve diğer topluluklardan bir bakan bulunması da anayasal bir zorunluluktur. Kabinede on ikiden fazla bakan bulunursa, diğer topluluklara üçüncü bir bakanlık verilmesi gerekiyor.
Kabinede Sırplardan en az iki ve diğer topluluklardan iki bakan yardımcısı yer almalıdır. Kabinede on ikiden fazla bakan bulunursa, Sırplara ve diğer topluluklara ilave birer bakan yardımcılığı verilmesi gerekiyor.
Kosova’nın en yüksek yargı organı olan Yüksek Mahkeme yargıçlarının, üçten az olmamak koşuluyla, en az yüzde 15’i diğer topluluk mensubu olmalıdır. Diğer mahkeme yargıçlarının ise, ikiden az olmamak koşuluyla, en az yüzde 15’i diğer topluluk mensubu olmalıdır.
On üç üyeli Kosova Yargı Kurulu üyelerinin ikisi, diğer topluluklara ayrılmıştır. Bu üyeler, topluluklara mensup Meclis üyeleri tarafından belirlenmektedir. Ayrıca, dokuz yargıçtan oluşan, Kosova Anayasa Mahkemesi’nin yedi mensubu; Meclis üyelerinin üçte ikisinin oyuyla belirleniyor. Kalan iki yargıç ise, topluluklara ait Meclis üyelerinin çoğunluğunun onayı alınarak, Meclis üyelerinin oy çoğunluğuyla belirleniyor.
Görüldüğü üzere; Kosova Cumhuriyeti’ndeki toplulukların temsili ve istihdamı, nüfus sayım neticelerinin etkili olduğu, yasalar ile düzenlenmiştir. Nüfus sayım sonuçları toplulukların varlığını ortaya koyarken, gerektiğinde, ülke yönetimini yeni düzenlemelere sevk etmektedir.
Gelelim Kosovalı Türklere…
Kosova’da halen varlığını devam ettiren Türk toplumunun kökleri, Osmanlı idaresi altındaki beş asırlık döneminde izlenen iskân politikaları doğrultusunda, Anadolu’dan gelenlere dayanmaktadır. Bununla birlikte, bölgedeki Türk varlığının Osmanlı öncesine kadar uzandığını ifade eden kaynaklar da mevcuttur.
Kosova Türkleri, Osmanlı’nın bölgeden çekilmesinin ardından, kimi zaman oldukça sıkıntılı, kimi zaman da nispeten daha az sıkıntılı dönemler yaşamıştır. Kosova Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte Türk toplumunun hakları anayasal güvence altına alınmış olsa da özellikle dil konusunda bazı sıkıntılar yaşamaktadır.
Kosova Cumhuriyeti’nin resmi dilleri Arnavutça ve Sırpçadır. Bununla birlikte, Türkçe ve Boşnakça da yerel düzeyde resmi dillerdir.
Kosova kanunlarına göre, bir belediyede nüfusun yüzde 5’inden fazlasını oluşturan toplulukların dili, resmi dil statüsündedir. Diğer resmi dillerle birlikte eşit kullanım hakkı vardır. Örneğin Prizren şehrinde, belediye düzeyinde, Türkçe resmi dil statüsündedir.
Dilleri resmi olmayan topluluk temsilcileri, o belediyede nüfusun yüzde 3’ünden fazlasını oluşturuyorlarsa, belediye düzeyinde resmi kullanımdaki dil statüsünü kazanmaktadır.
Bugün Kosova Türkleri, devlet okullarında kendi dillerinde eğitim alabilmektedir. Ayrıca 2013 yılından beri, Türkçeye yer verilen kimlik kartları çıkartılması hakkı elde edilmiştir.
Kazanılan tüm hakların devamı ve üzerine yeni hakların ilave edilmesi için Kosova’daki nüfus sayımı önemli bir fırsattır. Ancak bu fırsat, eğer iyi değerlendirilemezse, Allah korusun, bir hüsrana da dönüşebilir.
Kuzey Makedonya nüfus sayımında yapılan hatalar, tam bir ibret vesilesidir. Büyükelçiliğimiz başta olmak üzere TİKA, Yunus Emre Enstitüsü, TRT ve Anadolu Ajansı üzerinden sunulan tüm imkânlar; tedbirsizlik, hazırlıksızlık ve beceriksizlikler neticesinde heba edilmiştir. Buna bir de Türk siyasi partileri arasındaki uzlaşmazlıklar da eklenince, başarısızlık kaçınılmaz olmuştur.
Testi kırıldıktan sonra yol gösteren çok olur. Asıl marifet, hasta olmaya mani olmak, önleyici hekimlik yapabilmektir. Tam da bu sebeple, açık çağrıda bulunuyoruz: Yalnız taş, duvar olmaz. Kimseyi dışlama veya kaybetme lüksümüz yok. Türklük kimsenin tekelinde değildir. Türk toplumun geleceği, bazı yerel siyasilerin ikbal hesaplarından daha kıymetlidir.
Haksızlıklara etkili bir şekilde itiraz edebilmek, birlik ve beraberliğin derecesine bağlıdır. Böyle bir mecburiyet, mesuliyet var. Yoksa sitemden ileriye gidilemez.
Özetin özeti: Acilen ve ihtiyaçtan, Kosova’daki tüm Türk siyasi partiler ve STK’lar büyükelçiliğimiz koordinasyonunda bir araya gelmelidir, getirilmelidir. Bunun başka bir yolu yoktur.