İlham Tohti İnisiyatifi, İsa Yusuf Alptekin Vakfı ve Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Çin tarafından haksız yere müebbet hapis cezasına çarptırılan Uygur aydını İlham Tohti’nin 2026 Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilmesi için ortak bir basın açıklaması yaptı.
SEBAHATTİN AYAN/İSTANBUL
İlham Tohti İnisiyatifi, İsa Yusuf Alptekin Vakfı ve Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Çin tarafından haksız yere müebbet hapis cezasına çarptırılan Uygur aydını İlham Tohti’nin 2026 Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilmesi için ortak bir basın açıklaması yaptı.
Açıklama; İstanbul, Ankara ve İzmir’de düzenlenen panel dizilerinin ardından kamuoyuyla paylaşıldı. Üç kurumun temsilcileri, Çin’in baskıcı politikalarına karşı Uygurların barışçıl mücadelesinin en önemli entelektüel figürlerinden biri olan İlham Tohti’nin yıllardır diyalog, hukuk ve barış ilkelerinden ödün vermeden çalıştığını vurguladı. Ekonomist kimliğiyle Doğu Türkistan’daki yapısal eşitsizlikleri bilimsel verilerle ortaya koyan Tohti’nin, siyasal şiddeti reddeden tutumu nedeniyle hedef alındığı ve 2014’te siyasi nitelikli bir yargılamayla müebbet hapse mahkûm edildiği hatırlatıldı. Açıklamada, Tohti’nin tecrit koşullarında tutulmasının, ailesiyle görüştürülmemesinin ve hukuki erişimin engellenmesinin uluslararası hukuk açısından ciddi ihlaller oluşturduğu belirtildi.
İlham Tohti’nin düşünsel mirasının, etnik gerilimlerin barışçıl yollarla çözülebileceğine dair güçlü bir inancı temsil ettiğine dikkat çekilen açıklamada, Çin yönetiminin baskıcı tutumunun bu çabaları engellediği ifade edildi. Tohti’nin bugün hem Uygur halkı hem de dünya genelinde insan hakları savunucuları için “cesur ve barışçıl duruşun sembolü” olduğu vurgulandı. Uluslararası toplumun Tohti’ye verdiği destek hatırlatılarak, Sakharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü, Václav Havel İnsan Hakları Ödülü, PEN Özgürlük İçin Yazma Ödülü, Martin Ennals Ödülü ve Turan Yazgan Büyük Ödülü dahil ondan fazla uluslararası ödüle layık görüldüğü belirtildi. 2018’den bu yana Nobel Barış Ödülü’ne düzenli olarak aday gösterildiği, birçok yıl son adaylar arasında yer aldığı kaydedildi.
“HER ADAYLIK UYGUR HALKININ SESİNİ GÜÇLENDİRİYOR”
Basın açıklamasında, Nobel Barış Ödülü için aday gösterme hakkına sahip akademisyenlerin, parlamenterlerin ve kurumların desteğinin kritik önem taşıdığı ifade edildi. İlham Tohti’nin adaylığının, yalnızca bir aydının yaşadığı adaletsizliği değil; Uygurların maruz kaldığı soykırım niteliğindeki sistematik baskıları uluslararası kamuoyuna daha görünür kılacağı belirtildi. Açıklamada şu çağrı öne çıktı: “İlham Tohti’nin Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmesi, onun özgürlüğü için küresel baskı oluşturacak ve tüm Uygurların temel haklarının tanınmasına yönelik tarihi bir fırsat doğuracaktır.”
“Bu ödül, Uygur halkının haklı davasının yeniden teyidi olacaktır”
İnisiyatifin Kurucu Başkanı Enver Can, basın açıklamasında, “Uygurların Mandelası olarak anılan İlham Tohti bugün yalnız Uygurların değil, bütün Türk dünyasının ve insanlığın vicdanıdır. Böyle bir insanın barışçıl mücadelesine destek verdiğiniz için teşekkür ederiz. Onun Nobel Barış Ödülü’nü kazanması, ‘kanayan yaramız’ diye tarif edilen Uygur İnsan Hakları Sorununun tüm dünyada yeniden teyit edilmesi anlamına gelir” ifadelerini kullandı.
Uluslararası Dayanışmaya Çağrı
Üç kurum, Tohti’nin düşünsel mirasının hücre duvarları ardında bile etkisini sürdürdüğünü vurgulayarak, insan haklarına değer veren tüm kişi ve kurumları 2026 Nobel Barış Ödülü adaylığı sürecine destek olmaya çağırdı. Açıklama, “Uygur halkının bugün en çok ihtiyaç duyduğu şey uluslararası dayanışmadır” sözleriyle son buldu.
