Çocuklarda ateş önlem alınmazsa ölüm getiriyor

YENİAKİT.COM.TR - Çocuk'ta ateş küçümsenmeyecek bir oldu, peki ateş'le ilgili ne biliyoruz ? anne ve babalar  Uzman doktor Ali Aydın sizler için yazdı. 

Geçenlerde Muş'un bir ilçesinde görev yapan bir pratisyen hekim arkadaşımla görüştüm. Her ay yaklaşık 10-15 çocuğun ateşli nöbet geçirme yakınması ile acile getirildiğini belirtti.

Başa bela gibi gözüken, ancak grib gibi hafif giden ateşli nöbetler 6 ay-6 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Çocuğu ilk ateşli nöbetini geçiren aile büyük bir panik durum içinde acile başvurur. Anne hıçkıra hıçkıra ağlar. Baba çok sinirlidir ve gözü bir şeyi görmez. Genelde bu nöbetlerdeki tüm vücutta kasılma ve gözlerde kayma süresi 1-3 dakika gibi kısadır. Yani ateşli nöbetlerin %99'u beyin hasarı yapmaz. Eğer tüm vücuttaki kasılma süresi 30 dk'yı geçerse beyin hasarı gelişme riski vardır. Tüm vücuttaki kasılma süresi 30 dk'yı geçen çocukların yaklaşık %25'inde zeka geriliği görülür.

Ateşli nöbete en sık ÜSYE, orta kulak iltihabı, sinüzit, tonsillit, zatürre, bağırsak enfeksiyonu ve idrar yolu enfeksiyonu neden olur.

ATEŞ VE KASILMANIN 30 DAKİKA'YI GEÇMEMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

Çocuğunuzun öksürük, hapşırık, aksırık, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, karın ağrısı, gözlerde sulanma, gözlerde batma, gözlerde yanma, gözlerde kaşıntı, ağızdan salya gelme, ağzından kötü koku gelme, idrar yaparken ağrı, böğür ağrısı, ishal gibi şikayet ve bulguları varsa; her gün en az iki kez koltuk altı, alından veya dış kulak yolundan ateşi ölçülmelidir.

Peşisıra ateş düşürücü verilmesi, Çocuğun koltuk altı ya da alından ölçülen ateş >37,4 °‘nin üzerinde; dış kulak yolundan ölçülen ateşi 38 °‘nin üzerinde ise; anne 10 mg/kg ibuprofen yani 10 kilo olan bir çocuğa 1 ölçek (ibufen, dolven, apireks, pedifen); 10 mg/kg parasetamol yani 10 kilo olan bir çocuğa 1 ölçek (calpol, parol, minoset, tylol, tamol) ve 10 kilo olan bir çocuğa 10 damla metamizol sodyum(Novalgin damla) bir çay kaşığına koyarak ağızdan çocuğuna peşi sıra vermelidir. Ilık su ile banyo yaptırmak ateşi geçici olarak düşürür. 

6 ay-6 yaş arası ateşli havale geçiren çocukların genelde kardeşlerinde, kuzenlerinde ya da anne babalarında küçükken ateşli nöbet geçirme yakınması vardır. Bu yaş grubunda ateşli nöbet geçiren çocukların hipotalamus bezindeki ısı merkezi geçici işlev bozukluğu söz konusudur. Örneğin çocuğun koltuk ateşi 37,4 ° ölçülüp herhangi bir ateş düşürücü verildikten birkaç saat sonra bu çocukların ateşi 39-41°‘ye ulaşır. Bu derecelerde sebat eder. Yani ısrarcı olan 39-41° ateş 6-12 saat devam edip, ilaçla durdurulamayan nöbetlere neden olabilir. Normalde ateşli havale geçirmeyen çocuklarda ise ateş belli bir zirve noktaya ulaştıktan sonra sebat etmeden düşer Örneğin ateş 39-40 ° olsa bile birkaç saatde düşer.

Makatdan diazepam verilmesi, ise 3 yaşdan küçük çocuklara 5 mg makatdan diazepam, 3 yaşdan büyük çocuklara 10 mg diazepam verilmesi ateşli nöbet geçiren çocuklarda elzem olan bir tedavidir. Aslında bu tedaviye intermittan profilaksi(koruyucu tedavi) denir. Ateşli nöbetin engellenmesindeki en önemli tedavi stratejesidir. Örneğin çocuğun 3 gün ateşi olursa 3 gün boyunca; 5 gün ateşi olursa 5 gün boyunca her sabah çocuk uykudan uyanır uyanmaz makatdan diazepam günde bir kez verilmelidir.

HASTANE'DE YAPILMASI GEREKENLER; 

Örneğin ateşli nöbeti olan çocuk tüm vücutta kasılma süresi 3-10 dakika yakınması ile hastaneye getirildiyse, Eğer evde peşisıra verilen ateş düşürücü tedavisi ve makatdan diazepam tedavisi verildi vede çocuğun bilinci açık, konuşuyor, nörolojik muayanede özellik saptanmıyor ve hastanede nöbeti yoksa; çocuk 6 saat izlemden sonra taburcu edilebilir.

Anne peşisıra ateş düşürücü tedavi ve makatdan diazepam tedavisi çocuğuna vermediyse öncelikle bu tedavi algoritması hastaya uygulanmalıdır. Nöbet sonrası uykulu olan bir çocukda birkaç saat süren bilateral taban cildi refleks pozitifliği görülebilir. Çocuk uyandıktan sonra bu refleks pozitifliği kaybolur. Bu bulgular anormal olarak değerlendirilmemelidir.

Eğer bu 6 saatlik izlemde tekrar nöbet geçirirse makatdan diazepam tedavisi tekrarlanmalıdır. 2. ateşli nöbet beyindeki nöronların 2. kez ateşlendiğini bize gösterir. Aslında yarı açık olan konserve kutusu tam açılmış, yani hemen boşalabilir demektir. İşte o zaman hekim arkadaşım 0,6 mg/kg deksametazonu(decort) mümkünse damar yolundan yavaş infüzyon(birkaç dakika olacak) şekilde uygula. Biliyorum, ya hemşire arkadaşlarımız damar yolunu açamadıysa diye soracaksın... 

Damar yolu açılamadıysa 0,6 mg/kg decort’u intramusküler(kas içi) uygula. Deksametazon tedavisi nöbet geçirme eşiğini yükseltecek ve beyin ödemini gidişi engelleyecektir. 2. Kez nöbet geçiren çocuğun ateşi yokken ayrıntılı nörolojik muayanesini tekrar yapmak gerekir. Eğer hastanın nörolojik muayanesi ve göz dibi muayanesinde özellik yoksa hastada görüntüleme yapmaya ve bel suyu almaya gerek yoktur. Uykululuk ya da uykuya eğilim devam ediyorsa görüntüleme yöntemi(Beyin BT ve Beyin sagittal T2 ya da Flair MRG) yapılması elzemdir. Uykululuğun nedeni beyincik ya da beyin sapı fıtıklaşmasıda olabilir.

Aynı gün içinde 2. Kez ateşli nöbet geçiren çocuğa valproat(depakin, convulex) ya da fenobarbital(luminalatten, luminal) koruyucu tedavisi çocuk nöroloji hekimine danışarak başlanmalı, hasta 24 saat hastanede izlenmelidir. EEG randevusu planlanan hasta çocuk nöroloji hekimine yönlendirilmelidir.

Örneğin ateşli nöbeti olan çocuk tüm vücutta kasılma süresi >10 dakika’dan uzun sürme yakınması ile hastaneye getirildiyse, Anne peşisıra ateş düşürücü tedavi ve makatdan diazepam tedavisi çocuğuna vermediyse, çocuğun bilinci açıksa öncelikle bu tedaviler hastaya uygulanmalıdır. Genelde süresi >10 dakikayı geçen nöbeti olan çocuklar uykuludur. Ancak ağrılı uyarana, dürtmeye yanıt verirler. Nöbet sonrası uykululuk genelde 6 saatden önce düzelir.

Bu çocukların hafifde olsa beyin ödemi olduğundan beklemeden kas içi ya da damardan 0.6 mg/kg decort yapılmalıdır. Eğer çocuğun tek taraflı anormal nörolojik muayane bulgusu varsa (Tek taraflı Kemik vater refleksi azalması ya da artması, tek taraflı taban cildi refleks pozitifliği, lakaytlığı; tek taraflı klonus pozitifliği; tek taraflı tam ya da kısmi felcin 24 saatden uzun sürmesi gibi) ya da uykululuk devam ediyorsa görüntüleme yöntemi (Beyin BT ve Beyin sagittal T2 ya da Flair MRG) yapılmalıdır. Tek taraflı anormal nörolojik muayane bulgusu olan çocuklara; uykuluğu 6 saatden daha fazla devam eden çocuklara olası kafa içi basınç artışı açısından göz dibi muayaneside yapılmalıdır. Tek taraflı anormal nörolojik muayanenin nedeni ensefalit, menenjit, abse, subrachnoid kanama, subdural hematom olabilir. Uykululuğun nedeni beyincik ya da beyin sapı fıtıklaşmasıda olabilir. 

Ateşli nöbete bağlı tüm vücutta kasılma süresi >10 dakikayı geçen çocuklara valproat (depakin, convulex) ya da fenobarbital(luminalatten, luminal) koruyucu tedavisi çocuk nöroloji hekimine danışarak başlanmalı, hasta 24 saat hastanede izlenmelidir. EEG randevusu planlanan hasta çocuk nöroloji hekimine yönlendirilmelidir.

Bir yaşından küçük ateşli nöbet geçiren çocuklara, 3’den fazla ateşli nöbet geçiren 1-6 yaş arası çocuklara, 6 ay-6 yaş arası ateşli nöbet geçiren çocuğun akrabalarında eğer 6 ay-6 yaşları arasında koruyucu antiepileptik tedavi alma öyküsü varsa bu çocuklara koruyucu antiepileptik tedavi başlanmalıdır.

FAYDALI BİLGİLER; 

-Ateşli nöbet geçiren çocuklara canlı ya da cansız tüm aşılar yapılmalıdır. DBT(Difteri-Boğmaca-Tetanoz aşısı-karma aşı), Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak aşısından sonra çocuk ilk 5 gün sıkı takip edilmelidir. Çünkü bu aşılara bağlı ateş sık görülür.

-Antihistamikler, makrolid grubu antibiyotikler, psödoefedrin içeren öksürük ilaçları, salbutamol nöbet eşiğini düşürdüğünden; bu ilaçlar olabildiğince ateşli nöbeti ve epilepsisi(sarası) olan çocuklarda hayatı tehdit eden bir hastalık olmadıkça kullanılmamalıdır.

Bir not: Pastaya hastanın bir beyin MRG (magnetik rezonans görüntülemesine)‘na bakalım diye yazdığın günler….. Anılar unutulmaz… Dostluklarda….. 

Uzm.Dr.Ali Aydın

İstanbul Tıp Fakültesi / Çocuk Nöroloji Bilin Dalı  

www.yeniakit.com.tr