Balkan şehirlerinin sırları kitapta toplandı! Osmanlı Avrupa’sına yeni bir pencere açıldı
İslam Araştırmaları Merkezi, Prof. Dr. Machiel Kiel’in Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi için kaleme aldığı Balkan şehirlerine dair çalışmalarını bir araya getirdi. “Avrupa-yı Osmani: Balkan Şehirleri” adıyla yayımlanan eser, araştırmacıların ve tarih meraklılarının istifadesine sunuldu.
İSAM Dr. Tayyar Altıkulaç Konferans Salonu'nda gerçekleştirilen eserin tanıtım toplantısına, eski TBMM Başkanı Mustafa Şentop ile eski İslam İş Birliği Teşkilatı Genel Sekreteri Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu'nun yanı sıra akademisyenler ve araştırmacılar katıldı.
Açılış konuşmasını yapan İSAM Başkanı Prof. Dr. Murteza Bedir, yeni göreve geldiğinde Kiel'in İslam Ansiklopedisi için yazdığı maddelerden ayrı bir çalışma yapılmasının teklif edildiğini ve bu düşüncenin kabul gördüğünü aktardı.
Bedir, birkaç ayda bitirilmesi beklenen çalışmanın aylar geçmesine rağmen tamamlanamadığını, maddelerin yeniden ele alınarak, harita, resim ve arşiv belgelerinden eklemeler yapıldığını böylece çalışmanın kapsamının giderek genişletildiğini söyledi.
Eserin İngilizceye tercüme edilerek yayınlanmasının ve Avrupa'daki tüm Osmanlı şehirlerinin dahil edilerek yeniden ele alınmasının planlandığını belirten Bedir, "Balkanlarla ilgili yapılan çalışmalar, Türkiye'de çok kolay karşılık buluyor. Demek ki bu alanda daha fazla çaba harcamamız gerekiyor." görüşünü paylaştı.
- "Kiel gerçekten çok titiz bir araştırmacı"
Tanıtım toplantısını yöneten Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın, Balkanlar'da çok zengin bir kültür miras bulunduğunu, bazı Balkan ülkelerinde bu mirasa yeterince sahip çıkılamadığını ifade etti.
Eserde yer alan bilgilere ve gerçekleştirilen çalışmalara değinen Aydın, şunları kaydetti:
"İrili ufaklı en az 20 bin Osmanlı eseri Balkanlarda mevcutken, bugün bunların sadece 400 tanesi yıkık, dökük veya restore edilmiş halde. İslam Ansiklopedisi maddeleri tespit edilirken doğru bir yola girilmiş. Özellikle Balkan coğrafyasında kültürel mirasımızı teşkil eden irili, ufaklı bütün eserler madde başı olarak alınmış. Bunlardan önemlilerden biri de burada bulunan şehirler ve şehirlerin sahip olduğu miras. Kiel, gerçekten çok titiz bir araştırmacı. Hayat hikayesini tekrar okuduğum zaman şaşırdım. Bir taş ustası olarak hayata başlamış. Oradan akademiye geçmiş, fakat o birikimini de sanat ve kültür tarihi bakımdan çok iyi değerlendirmiş. İSAM yönetimi bence çok isabetli bir tasarrufla ansiklopedide yer almış maddeleri kitap haline getirdi."
Prof. Dr. Feridun Emecen, süreci takip ettiğini ve çok mükemmel bir çalışmanın ortaya çıktığını söyleyerek, bundan sonra da eserin tamamlayıcı projeler şeklinde devam edebileceği yorumunu yaptı.
Prof. Dr. Mehmet İpşirli de Machiel Kiel'in çalışmalarını takdir ettiklerini belirterek, "Kendisi büyük bir şevkle, objektif bir tarihçi olarak Osmanlı'nın orada bıraktığı iz, nüfus yapısı üzerine, tahrir, cizye, avarız ve temettüat defterlerini ve belgeleri kullanarak bu çalışmaları yürütmüş olması gerçekten takdire şayandır." dedi.
Kiel ile hayattayken de tanıştıklarını, üniversitede, arşivlerde ve kongrelerde rast geldiklerini anlatan İpşirli, şunları kaydetti:
"Ansiklopediye 1983'te başladık, madde tespitleri yapıldı, hangi maddeyi kime gönderebiliriz diye düşünülüyor, en önemlisi de Balkanlara ayrı bir hassasiyet duyuluyor. Machiel Kiel'e, önce birkaç madde gönderildi, baktık iyi geliyor, yani evet eksiği var, belki düzen açısından bazı sıkıntılar var ama bizi memnun edecek tarzda geliyordu. Ondan sonra bu kapı, bu madde akışı bu şekilde devam etti."
- "İSAM'ın arşivlerinde yayınlanan buz dağının görünen kısmı"
Prof. Dr. Tahsin Özcan ise ilk olarak 2-3 ayda hazır yayınlanmış maddeleri derleyip toparlamayı planladıklarını, fakat sürecin umdukları gibi olmadığını ifade etti.
Kiel'in İslam Ansiklopedisi için 127 madde yazdığı bilgisini veren Özcan, "1990'lı yıllardan başlayan ve 33 yıl devam eden bir süreç. Bu nüshaların her birini biz tek tek ekiple inceledik. Önce İngilizce metinler üzerinde çalıştık. Tabii burada yayın sürecinde bazı sebeplerle bir takım kısımlar da yayın dışında tutulmuş. En önemli sebep de hacim." şeklinde konuştu.
Özcan, kısaltılan maddelerin uzun hallerine İngilizce metinlerden baktıklarını, imla, dizge, rakam, tarih gibi hataları da tek tek tespit ettiklerini ve üzerinde çalıştıklarını, bu nedenle projenin 2 yıla uzadığını sözlerine ekledi.
- Eser hakkında
Prof. Dr. Machiel Kiel'in 1991-2016 arasında TDV İslam Ansiklopedisi için kaleme aldığı 127 madde, Prof. Dr. Tahsin Özcan editörlüğünde gözden geçirildi, genişletildi ve görsel malzemeler de eklenerek kapsamlı bir külliyat olarak okuyucunun istifadesine sunuldu.
İSAM Yayınları tarafından hazırlanan eser, Osmanlı şehir mirasının izlerini Balkan coğrafyasının canlı dokusuyla bir araya getiriyor.
Kapsamı, güvenilir kaynak kullanımı ve zengin görsel içeriğiyle eser, akademik çevrelerin yanı sıra kültürel mirasın korunması, şehir tarihi, sanat tarihi, vakıf ve mimari araştırmaları alanlarında çalışan okurlar için temel başvuru kaynağı niteliği taşıyor.
İstanbul'da bulunan Hollanda Araştırma Enstitüsü'nde (NIT) 2003-2020 arasında direktör ve araştırmacı olarak çalışan Kiel, son yıllarını geçirdiği Hollanda'nın Heemstede şehrinde bu yıl 29 Temmuz'da vefat etti.
