Kosova’da nüfus sayımı
Kosova’da nüfus sayımlarının her 10 yılda bir yapılması planlansa da evdeki hesap çarşıya uymamıştır. Bazı dönemlerde 5 yılın sonunda, bazı dönemlerde 30 yılın sonunda nüfus sayımı düzenlenmiştir.
1921 ve 1931 yıllarındaki nüfus sayımlarında halk, din ve dil esasına göre sınıflandırılmıştır. 1921’de Türkçe konuşanların sayısı belirtilmiştir. 1931 nüfus sayımının resmi sonuçlarında dini mensubiyete göre sınıflandırılan tabloda Müslüman sayısı belirtilirken, dile göre eştirilen tabloda Türkçeye yer verilmemiştir.
1948 yılındaki nüfus sayımında ise milli kimlikler dikkate alınarak sınıflandırma yapılmıştır. Milli kimliğe göre sayımda Türklere de yer verilmiştir. Ancak Türklerin birçoğunun kendisini Arnavut veya Çingene olarak kaydettirmesi sebebiyle, bölgede sadece bin 300 kişinin Türk olduğu sonucunu meydana getirmiştir.
İki Dünya Savaşı arasında, bölgede Türkçe eğitim tamamen durduruldu. Yosip Broz Tito’nun Yugoslavya’nın başına geçmesiyle birlikte, Kosovalı Türkler yeniden resmi kayıtlarda var olmaya başladılar. Bu durumun ana sebebi Tito rejiminin özgürlükçü yaklaşımı veya Türk dostluğu değildir. Yugoslavya yönetimi, Arnavut kimliğinin bastırılması için Türkleri milli azınlık olarak tanımaya başlamıştır. Ancak bu iki halkın kesişim kümesi olan Müslümanlık bağını da zedelemeye çalışmıştır.
Bölgede Türklerin varlığının tanınması ancak 1951 yılında mümkün oldu. Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’ne bağlı Kosova Metohiya Özerk Bölge Meclisi’nin 1951 yılında aldığı karar doğrultusunda: Türklerin yaşadığı yerlerde Türkçe okulların açılmasına, kültür-sanat dernekleri ve Türk tiyatrolarının kurulmasına, Priştine radyosunda Türkçe yayınların başlatılmasına müsaade edildi.
1953 yılında yapılan nüfus sayımında bu sayı 34 bin 583’e yükselmiştir. Ancak 1954-1960 yılları arasında devlet güvenlik organlarının uyguladığı baskılardan dolayı birçok Türk aile Türkiye’ye göç etmiştir. Bunun tabii neticesi olarak, 1961 yılındaki sayımında Türk nüfusu 25 bin 764’e kadar gerilemiştir.
1971 ve 1981 yıllarında yapılan nüfus sayımlarında Yugoslavya ve Kosova nüfuslarında artış olmasına rağmen, Türk nüfusu azalmıştır. Türk nüfusu 1971 yılında 12 bin 244 kişi olarak belirtilmiştir. 1981’deki nüfus ise sadece birkaç yüz artışla, 12 bin 513 olmuştur.
1974 yılında çıkarılan yeni anayasa ile diğer Kosova topluluklarıyla birlikte Türklerin de eşit haklara sahip oldukları vurgulanmıştır. Buna ilaveten Türkçenin Kosova’daki diğer dillerle eşitliği sağlanmış, devlet organlarında Türkçenin kullanılması ve Türkçe öğrenim görme hakkı yasal olarak düzenlenmişti.
Sırbistan, 1989 yılında Kosova Sosyalist Özerk Bölge Meclisini feshetti. Kosova Meclisinin çıkardığı anayasa ile birlikte tüm yasaları iptal etti. Bunun üzerine Kosovalı Arnavutlar 1990 yılında tek taraflı olarak Kosova Cumhuriyeti’ni ilan ettiler. Arnavutlar ve Belgrat yönetimi arasındaki gerginlik bölgedeki Türkleri birçok zorlukla baş başa bıraktı.
Tito Yugoslavyası’nın çöküşü olarak bilinen 1991 yılında yapılan nüfus sayımlarında, Türk nüfusu 10 bin 445 kişiye düşmüştür. 1999 Mart ve Haziran ayları arasında çok sayıda Türk, Türkiye’ye göç etmiştir. Bu durum bölgedeki Türk kimliğinin azalmasına yol açmıştır.
Kosova’da 30 aradan sonra 2011 yılında yapılan nüfus sayımı sonucuna göre; ülkede 1 milyon 739 bin 825 kişi yaşamaktadır. Bu nüfusun 18 bin 738’i, yani toplam nüfusun yüzde 1.08’i, kendini Türk olarak tanımlamaktadır. Türkçe konuştuğunu beyan eden kişi sayısı ise 19 bin 568 kişidir.
Kosova nüfusunun çok büyük bir çoğunluğu Arnavutlardan oluşmaktadır. Ancak nüfus yoğunluğuna göre sırasıyla Sırp, Boşnak, Türk, Aşkali, Mısırlı, Goralı, Romlar da bulunmaktadır.
Kosova’da, son sayımdan 12 yıl sonra, yeniden nüfus sayımı çalışması yapılması yönünde çalışmalar var. Covid salgını ve ülkenin kuzeyinde yaşanan gerginlikler sebebiyle, son iki senedir, sürekli ertelenen sayımlar için en son planlanan tarih 1 Eylül – 15 Ekim arası. Ancak görünen o ki, bu tarihler arasında da sayım yapılamayacak. Kuvvetle muhtemel bir kez daha ertelenecek.
Peki, Kosova’daki nüfus sayımının bizim (Türkler) için önemi nedir?
Bu sorunun cevabını da bir sonraki yazıda konuşalım.