• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0
Halit Kanak
Halit Kanak
TÜM YAZILARI

Enver Paşa'nın şehâdeti (4 Ağustos 1922)

04 Ağustos 2019
A


Halit Kanak İletişim:

Takvimler 4 Ağustos 1922'yi gösterdiğinde Kurban Bayramı'nın ilk günü olan Cuma'ya girilmiş, henüz cuma namazı vakti gelmemişti. Enver Paşa ve beraberindeki mücâhitler iki bayramı bir arada yaşıyorlardı. Aynı anda üçüncü bayrama (şehitlik) yaklaştıklarının farkında değillerdi.

Enver Paşa'nın karargâhı, Türkistan'ın Belcivan vilayetinin Âbıderyâ köyünde (Duşanbe'ye yaklaşık 200 km.uzaklıkta) binlerce Kızılordu askerlerince kuşatıldı. Yanındaki 30 kişilik adamlarıyla Enver Paşa müthiş bir direniş gösterdi.Çegantepesinde çok şiddetli çarpışmalar yaşanırken asıl adı Hagop Melkumyan, isminin Rusçalaştırılmış şeklide Yakov Arkadiyeviç Melkumov olan aslen Ermeni bir Kızılordu subayının emrindeki müfreze tarafından, göğsündeki Kurân-ı Kerim delik deşik olmuş haliyle mitralyözlerle şehid edildi.

Bir kâğıda "Şehîd-i Muhterem Enver Paşa Hazretleri pek mukaddes ve maksat peşinde Buhar'a da Belcivan Vilayetinin Çegan isimli mahallinde Kurban Bayramının birinci günü olan 4 Ağustos 1922'de, öğle vaktine yakın bir zamanda, temiz kanını toprağa akıta akıta, kahraman ve mert bir şekilde Şehâdet rütbesine nâil olmuştur" diye yazılıp mühürlendi.

23 Kasım 1881 yılında dünyaya gelen Enver Paşa, 3 erkek (Enver, Mehmet Kâmil, Nuri) 1 kız (kız kardeşi Cumhuriyet dönemi genelkurmay başkanlarından Kâzım Orbay'ın eşi) olmak üzere 4 kardeştiler. Şehâdetinden sonra çocukları Mahpeyker, Türkan ve Ali Enver Fransa'da son Halife Abdülmecid Efendinin yanında büyüdüler.

Enver Paşa Harp Akademisini bitirip 7 Mart 1905'te yüzbaşı oldu. Rum, Arnavut ve Makedon çetelerine karşı operasyonlarda üstün başarılar gösterince, altın liyâkat madalyası ile ödüllendirilip 13 Eylül 1906'da binbaşılığa yükseltildi. Fransızca, Farsça ve Rusçayı mükemmel konuşan Enver Bey 5 Mart 1909 tarihinde Berlin Ateşemiliterliği'ne atandı.

31 Mart olayında kısa süreliğine İstanbul'a geldiysede Berlin'e geri döndü. Bu süre içerisinde Yeşilköy'de Hareket Ordusuna katılmış, Mahmut Şevket Paşa'ya İstanbul'a emrivâki girilmemesi, Sultân Abdülhamid Hân'dan İstanbul'a giriş için izin alınması gerektiğini söylemiş ve bunu sağlamıştır.

İtalyanlar 1911'de Trablusgarp'a saldırınca Berlin'den döndü. Padişah ve hükümetle görüşerek aralarında Mustafa Kemal'in de olduğu bir grup subayla birlikte gerilla savaşı vermek üzere İngiliz işgâli altındaki İskenderiye üzerinden 8 Ekim'de Tobruk'a ulaşan Enver Bey, 1 Aralık 1911 tarihinde Aynülmansur'da karargâhını kurdu.

Sunisîlerle çok büyük dost oldu.20 bin kişilik gönüllü ordu teşekkül ettirdi. İhtiyaçlar için kendi adına Enveriye adı altında para bastırdı.

Hamidiye zırhlısı komutanı Rauf Orbay ve yardımcısı Ömer Mardin'den zaman zaman lojistik destek aldı. 1912 Kasımında Balkan Savaşı patlayınca,1 Ocak 1913'te 10. Kolordu Harp Erkânı Başkanlığına ataması yapılarak yurda çağırıldı.

Yerine Şehzâde Osman Fuat Paşa'yı bırakarak İstanbul'a geldiğinde Bulgarlar Çatalca önlerindeydi. Nâzım Paşayla görüşerek 82 yaşındaki Kâmil Paşa'nın Başbakanlıktan alınması ve savaş kabinesi kurulması gerektiğikonusunda anlaştı.

Bu yapılmadı. Üstelik hükümette Bulgarlarla Edirne ve Kırklareli’ni bırakmak suretiyle İstanbul'u kurtarmayı içeren anlaşma görüşmeleri başlayınca bir grup subayla Meclisi bastı Kâmil Paşa'dan istifâsını bizzat aldı. Padişaha götürdü. Mahmut Şevket Paşa'nın Başbakan olmasını sağladı. Bir müddet sonrada 23 Temmuz 1913'te birliklerin başında Edirne'ye girdi. Bu O'na büyük itibar kazandırdı.

Yetmedi, "Batı Trakya Türk Cumhuriyetini" kurdurdu. İngiltere, Fransa ve Rusya Meriç'in geçilmesini savaş sebebi sayarız demesi üzerine Enver Paşa Kuşçubaşı Eşref ve Süleyman Askerî'ye özel görev vererek, kıyafetlerini değiştirdiği özel kuvvetleri milis gücü gibi göstermiş bölgeyi düşmandan temizlemişti.

Koşukavak, Papazköy, Mestanlı ve Kırcaali Kuşçubaşı Eşref Sancar tarafından Bulgarlardan alınmış, Süleyman Askerî ise31 Ağustos'ta Gümülcine'ye, 1 Eylül'de İskeçe'ye girmişti. Yunanlılar ise 2 Ekim'de Dedeağaç'ı kurulan yeni devlete bırakmıştı.

Şeklini bizzat Süleyman Askerî'nin (İstiklâl Marşı’nıda o yazdı) çizdiği, renkleri yeşil, beyaz,siyah olan ay ve üç yıldızlı bayrak kısa süreliğinede olsa Gümülcine'de dalgalandırıldı.

Bu başarıları 3 Ocak 1914' te Harbiye Nâzırlığı, 8 Ocakta ise Genelkurmay Başkanlığını kazandırdı. Nisan'da ise Padişah Sultân Reşat'ın yeğeni, Şehzâde Süleyman'ın kızı Naciye Sultân'la evlenerek Saraya damat oldu.

28 Temmuz'da patlak veren ve 4 yıl 3 ay 11 gün süren 1.Dünya Savaşı sırasında süreci yöneten en önemli kişiydi. Savaş patlak verince Enver Paşa 1 Ağustos'ta acil koduyla seferberlik emri verdiği gibi tümenlerimizi de derhal sınırlara sevk ettirdi. Bir ay önce ise Avusturya-Macaristan Veliahtı Saraybosna'da öldürülünce felâketin kapıda olduğunu anlamış hükümetin alacağı kararı beklemiş ona göre yol haritası belirlemişti. Çıkan karar ise "devletin varlığını sürdürebilmesi için Avrupalı güçlerle ittifak şarttır" yönünde olunca ittifak arayışları başladı.

Önce Bahriye Nâzırı Cemal Paşa'ya Fransa'da ittifak teklifi yaptırıldı, Fransa reddetti. İngiltere ittifak teklifine cevap vermediği gibi yapımı tamamlanan Sultân Osman ve Reşâdiye Zırhlılarına parasının tamamı ödendiği halde el koydu vermedi. Zâten aralarında anlaşan İngiltere, Fransa ve Rusya topraklarımızın paylaşımını kâğıt üzerinde yapmışlardı. Birilerinin dediği gibi savaşa girmese idik topraklarımızı koruyamayacak yine saldırıya uğrayacaktık. Zâten Kars, Ardahan, Sarıkamış, Oltu, Olur, Narman ve çevresi 37 yıldır Rus işgâlindeydi. Mısır, Sudan ve Kıbrıs'a İngilizler el koymuş vermiyordu. Balkanlar elimizden çıkmış, EgeAdaları İtalyanların inisiyatifindeydi.

Enver Paşa ilk önce gasp edilen gemilerimizin yerine yenilerini alarak donanmamızın güçlendirilmesi için harekete geçti. Cebelitarık Boğazı İtilaf Devletlerince kapatıldığı için Akdeniz'de kalan Alman zırhlıları işimizi görürdü. Öyle yapıldı önce İtilaf Devletlerinden ret yiyen Enver Paşa, 2 Ağustos'ta Almanya ile gizli bir ittifak anlaşması yaptı ama savaşa girmedi. 7 Ağustos'ta Alman zırhlılarına İstanbul'a geçin talimatı verilince, 4 Ağustos'ta savaşa giren İngiltere Alman Zırhlıları Goeben ve Breslau Türklerin eline geçmesin diye peşlerine düştü ancak gemiler 9 Ağustosu 10'a bağlayan gece Çanakkale Boğazından içeri girdiler ve Enver Paşa'nın emriyle boğazlar bütün geçişlere kapatıldı. Yavuz Midilli adını alan gemiler Marmara ve Karadeniz'de manevralara başladı.

Ekim sonlarına doğru Karadeniz'de tatbikat yapanRus gemileri ikazlara rağmen İstanbul Boğazı’ndan içeri girmeye çalışınca biri batırıldı, biri tahrip edildi lojistik gemileri ise mürettebatıyla esir alındı. Bununla kalınmamalıydı. Enver Paşa 27 Ekim'de donanmaya Odessa, Sivastopol, Kerç, Novorossiski limanları bombalattı. Ruslar isebunun üzerine 2 Kasım'da Sarıkamış'tan Köprüköy’e doğru saldırıya geçtiler.

Enver Paşa Erzurum'da bulunan 3.Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa da Rusları durdurması ve imha emri verdi.

6-9 Kasım Köprüköy ve Azapköy muharebelerinde düşman yenilgiye uğratılmış ancak kaçan Ruslar takip edilmediği gibi Hasan İzzet Paşa askeri 15 km.geriye çekmişti. Bunu haber alanEnver Paşa derhal Erzurum'a gelerek Hasan İzzet Paşa'yı azletti idâreyi eline aldı.

İlk fırsat Köprüköy’de kaçmıştı ikincisini Sarıkamış'ta yakalamak için bütün Türk ve Alman Kurmayları ile planlar yapılmaya başlandı.

Pekçok alternatifin içinden seçilen harekât plânı Allahuekber Dağlarında sekteye uğradı. Enver Paşa'nın bizzat başında olduğu birlik Sarıkamış varoşlarına girmişken, dağda donarak şehit olan 23 bin asker (Mehmet Niyâzi Hoca'nın Rus Genelkurmay'ından aldığı kesin bilgi. Çünkü şehitlerimizi at arabalarıyla dağdan Rus'lar toplamıştı)gelmeyince geri çekilme yaşandı.

Sarıkamış'ta işler iyi gitmemişti, Paşa hızla Çanakkale cephesine koştu orayı dizayn etti. Çünkü düşman, Alman saldırıları karşısında bunalan Rusya'ya yardım etmek için boğazlara yüklenip Türkiye'yidevre dışı bırakmak istiyordu.

Çanakkale'de Kuzey Saha Komutanlığına Esat Bulkat Paşayı, Güney Saha Komutanlığına Vehip Paşayı görevlendirdi. 35 general bu iki paşanın emir komutasında olacaktı, sayıları 400'übulan Albay ve Yarbay generallerle çalışacaktı.

Herkes üzerine düşen görevi lâyıkıyla yaptı.Kara ve deniz savaşları kazanılmıştı.Mustafa Kemâl önce Yarbay daha sonra Albay olarak kahramanlığı ile ön plana çıktı.

Çanakkale'de umduğunu bulamayan İngilizler bu sefer Basra'da sahneye çıkıp Bağdat yolunda Kut'u işgâl etmişti. Enver Paşa öz amcası Halil Paşa'ya son darbeyi vurdurttu. 30 bin İngiliz imha edildi, 13 bin 500 asker generalleriyle birlikte esir alındı. (Enver Paşa bizzat Kut'a gelerek, üstün başarı gösteren 7, 9 ve 44.’cü alayların sancaklarına madalyaları elleriyle taktı.)

Balkanlar'da Sırplar ve Romenler haritadan silindi. Galiçya'da (Galiçya Cephesine askere moral olsun diye şehzâdeleri götürmüştür.) Ruslar ağır darbe aldı, İngiliz ve Fransızlar Selanik'te çivilendi.

Kafkaslar'da ise Enver Paşa'nın kardeşi Nuri Paşa aldığı emir gereği Bakü'yü Rus ve Ermenilerden temizlemişti.

Fakat İtalya'nın saf değiştirmesi, Amerika’nın bitmek bilmeyen yardımlarıittifak devletlerinin çözülmesine neden oldu. 27 Eylül 1918'de Bulgaristan mütâreke isteyince Almanya - Türkiye hattı koptu. Daha önce 14 Ağustos tarihinde Alman Genelkurmayıimparatorasavaşın kazanılamayacağını bildirmişti. Alman denizaltıları 1063 düşman gemisi batırmalarına rağmen havlu atınca, 1918 Ekim'inde mütâreke imzalamak zorunda kaldık. Çünkü Filistin Suriye hattımız çökmüştü.

3 Kasım'da İstanbul'u terkeden Enver Paşa, Milli Mücadele için Anadolu'ya kabul edilmeyince İslâm Orduları Komutanı sıfatıyla Türkistan'da bolşeviklere karşı verdiği mücadelede şehid düştü.

Şehîd-i Âli ve Gâzi-i Namdâr Enver Paşa,şehid edildiği Çegan Tepesi yakınındaki Âbıderyâ köyündeki kabrinden alınarak ölüm yıldönümünde 4 Ağustos 1996 yılında hükümeti temsilen Devlet Bakanı Sayın Abdullah Gül'ün, MHP İstanbul İl Başkanı olarak benim de iştirak ettiğim devlet töreniyle Çağlayan Hürriyet Tepesine defnedildi.

Mekânı cennet olsun inşaallah.

x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23