Uzmanlar, yatmadan önce ekran başında geçirilen zamanın etkisinin kişiden kişiye değiştiğini belirtiyor. Rahatlatıyor mu yoksa strese mi yol açıyor? Bunu siz de deneyerek görebilirsiniz.
Yatmadan hemen önce akıllı telefon kullanmamanız gerektiği tavsiyesi, modern çağın en yaygın sağlık uyarılarından biri. Çoğumuz bu tavsiyeyi görmezden gelirken, yeni bir bilimsel çalışma, bu alışkanlığın uyku üzerindeki olumsuz etkilerinin daha önce inanıldığı kadar kesin olmayabileceğini öne sürerek uzun süredir devam eden bu tartışmayı daha da alevlendirdi.
Geçen yaz Sleep Health dergisinde yayımlanan bir araştırma, Kanadalı binden fazla yetişkinin kendi beyanlarına dayanan uyku sağlığı verilerini inceledi. Katılımcıların yüzde 80’inden fazlası geçen ay yatmadan önce ekrana baktığını bildirirken, neredeyse yarısı bu alışkanlığı her gece sürdürdüğünü belirtti. Araştırmacılar, katılımcıları ekran kullanım sıklığına göre üç gruba ayırdı: Ara sıra, orta düzeyde ve düzenli olarak ekrana bakanlar.
Çalışma, biyolojik cinsiyet, yaş ve gelir gibi faktörler dikkate alındığında, beklenmedik bir şekilde ara sıra ve düzenli ekran kullanıcılarının genel olarak en iyi uyku sağlığını bildirdiğini gösteriyordu. Örneğin, ara sıra ekran kullananlar en yüksek uyku düzenine ve memnuniyetine sahipken, düzenli kullananlar en iyi uyku zamanlamasına ve gündüz uyanıklığına sahipti. Şaşırtıcı bir şekilde, orta düzeyde kullananlar ise en kötü uyku sağlığını bildiren grup oldu.
MAVİ IŞIK EFSANESİ VE YAŞ FAKTÖRÜ
Bu sonuçlar, yatmadan önce ekran maruziyetinin doğrudan kötü uyku kalitesine yol açtığını belirten önceki birçok çalışmanın bulgularına meydan okuyor gibi görünüyor. Önceki araştırmalar genellikle akıllı telefon ekranlarından yayılan mavi ışığın uyku kalitesini olumsuz etkilediği hipotezine dayanıyordu.
Ancak çalışmanın ortak yazarlarından, Toronto Metropolitan Üniversitesi Uyku ve Depresyon Laboratuvarı Direktörü Colleen Carney, mavi ışıkla ilgili genel yargıların eksik olduğunu düşünüyor. Carney, yaş, zamanlama ve mavi ışığa maruz kalma yoğunluğunun önceki çalışmalarda yeterince dikkate alınmadığını belirtti: “Ergenlik dönemindeki gençlerde akşamları aşırı mavi ışığa maruz kalma konusunda dikkatli olmak faydalı olabilir, çünkü ergenlikte ışık hassasiyeti artar. Ancak yaşlandıkça ışığa olan hassasiyetimiz azalır ve yaşa bağlı etkiler ortaya çıkar.”
Araştırmacılar, yetişkinlerin uyku sağlığının, bir cihazı sadece ne zaman kullandıklarından değil, yatmadan önce nasıl kullandıklarından da etkilenebileceğini belirtiyorlar. Örneğin, bazı uygulamalar kullanıcıların rahatlamasına yardımcı olabilirken, kaygı veya stresi tetikleyen içerikler ise uykuyu engelleyen duyguları şiddetlendirebilir. Bu durum, yatma vakti ekran kullanımı ile uyku sağlığı arasındaki ilişkinin karmaşık olduğunu ve tek bir faktörle açıklanamayacağını gösteriyor.
Araştırmacılar, bu ilişkinin tam olarak anlaşılması için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu açıkça kabul ediyorlar. Dr. Carney, yetişkinlerin bu etkiyi kendi üzerlerinde test etmelerini öneriyor: Bir hafta boyunca mevcut düzenlerini izledikten sonra, ikinci bir hafta boyunca yatmadan en az bir saat önce cihaz kullanmamayı deneyebilirler.
Carney, “Eğer cihazınız için daha erken bir uyku vakti belirleyerek daha iyi uyuyor ve kendinizi daha iyi hissediyorsanız, bunu yeni bir alışkanlık haline getirin” diye ekliyor. Ancak sonuçta bir fark görmeyenler için, cihazın yaygın olarak inanıldığı gibi bir sorun olmadığı sonucuna varılabileceğini belirtiyor.
