ABD Başkanı Barak Obama, özellikle Ortadoğu politikaları nedeniyle ülke tarihinde “geriden gelen başkan” olarak yerini aldı. Obama yönetimi, ABD’nin tek başına hareket etmek yerine uluslararası ortaklıklar kurmak suretiyle krizlere yanıt vererek artık “sahne gerisinden liderlik yaptığı” yaklaşımını oturtmak istedi. Ancak gelinen noktada bu kavram, Obama’nın krizlere önceden hazırlanmak yerine kriz olduktan sonra karşılık veren “geriden gelen lider” olduğu anlayışına dönüştü.
ABD Başkanı Barack Obama, Amerikan tarihine “savaş bitiren başkan” olarak geçmek istedi ama özellikle Ortadoğu’da izlediği politikalar nedeniyle adını tarihe “geriden gelen başkan” olarak yazdırma ihtimaliyle karşı karşıya bulunuyor. Başkanlık yarışına başladığı andan itibaren dış politika konularında temkinli tutum takınan, başkan olduktan sonra da bu temkinli tutumunu en üst düzeye çıkaran Obama, 6 yıllık başkanlığında dış politikada ilerlemelerden çok eleştirilerin odağı haline geldi. Obama’ya yönelik en büyük eleştirin başında ise dış politikada “geriden liderlik” yürüttüğü geliyor.
“ARKA KOLTUĞA” İLK KEZ LİBYA'DA GEÇTİ
Aslında bu terimin ilk kaynağı Libya’daki ayaklanmalara uzanıyor. Libya’nın öldürülen eski lideri Muammer Kaddafi’nin devrilmesini sağlayan operasyon uluslararası bir koalisyonun oluşturulmasıyla düzenlenmişti. O dönemde Libya operasyonunu tanımlayan Beyaz Saray’dan üst düzey bir yetkili, ABD’nin bu süreçte doğrudan en önde olup tek başına hareket etmek yerine, koalisyon ortaya çıkararak “sahne gerisinden liderlik yürüttüğünü” söylemiş, yeni stratejilerini bu kavrama dayandırmıştı.
Ancak bu terim Obama’nın dış politikasını eleştiren çevreler tarafından kısa sürede “sahne” kelimesi atılarak, “geriden liderlik yürütmek” olarak değiştirildi ve ilk verilmek istenen anlamının tamamen zıttı hale dönüştü. Çünkü operasyonu başlatmada görünen “liderliğin” ABD yerine Fransa’dan gelmesi ve Libya’ya operasyonda Avrupa ülkelerinin başı çekmesi, ülkede “dünya liderliğini elinde tutan” ABD’nin neden “direksiyon yerine arka koltukta oturduğu” tartışmalarını yaratmıştı. O dönem Cumhuriyetçi kanat bu durumu ABD’nin liderliğine bir darbe olarak görmüştü. Obama yönetimi ise bunun dünyadaki krizleri “dünyanın polisi” gibi tek başına çözme anlayışı yerine “uluslararası koalisyon oluşturma” anlamına geldiğini savunmuş ve hala kendilerinin bu koalisyonu oluşturmada liderliği yürüttüğünü belirtmişlerdi.
KRİZ ÖNCESİ DEĞİL SONRASI YAKLAŞIM
Daha sonra Obama yönetiminin, Suriye ve Ukrayna gibi büyük güçlerin mücadele alanları haline gelen krizlerdeki yaklaşımlarıyla bugün gelinen noktada “geriden liderlik ettiği” kavramı, Obama yönetiminin tanımlamak istediği gibi dünya meselelerinde tek başına hareket etmek yerine “uluslararası koalisyon oluşturarak” “sahne arkasından görünmeyen liderlik” yaptığı anlamından çok bu koalisyonları oluşturmayı çoğu zaman başaramaması ve bunun sonucunda da alternatif stratejiler üretememesi olarak algılanıyor.
Bunun yanında, Obama yönetiminin krizlere önceden hazırlanmak yerine, kriz olduktan sonra karşılık vermeye çalışması da Obama’ya yönelik eleştirilerden. Yani, Obama’nın “geriden liderlik ettiğini” belirten kesimlere göre, Obama “proaktif” bir başkan yerine “reaktif” bir başkan imajı çiziyor.
“SURİYE”
“Geriden liderlik” kavramının en belirgin ortaya çıktığı mesele ise Suriye. Suriye’de Esad rejiminin iktidardan edilmesi hedefinde Rusya ve Çin faktörü nedeniyle uluslararası birlik kuramayan ABD yönetimi, üç yıldır Suriye’deki krizde dengeleri değiştirebilecek somut bir yaklaşım ortaya koyamadı. Bu sürede Obama, Suriye’de ılımlı muhaliflerin desteklenmesi gerektiği, aksi halde, oluşan iktidar boşluğunu radikal grupların ve terörist örgütlerin dolduracağı yönündeki endişelere bir nevi kulak tıkayarak, Suriye’de daha agresif bir politika yürütmeyi reddetti.
“GERİDEN LİDERLİK”SURİYE'DE ZİRVE YAPTI, UKRAYNA'DA PERÇİNLENDİ
Bunun yanında, Obama’nın dünya meselelerine krizlerden önce veya krizlerin başında yanıt vermek yerine “geriden gelerek” müdahale ettiği eleştirisi Ukrayna krizinde de neredeyse perçinleşti. Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi karşısında ABD’nin bir şey yapamaması ve aylardır Rusya’nın Ukrayna’nın doğusunda istikrarsızlık yaratmasının sonlandırılamaması, Obama yönetiminin dış politikada “çok zayıf” kaldığı tezlerini güçlendirdi.
