Üstün yetenek eğitimi konusunda öne çıkan Kanada ve ABD’de sistematik olarak üstün yetenekli çocuklara destek veriliyor, bütçe ayrılıyor, modeller oluşturuluyor. Ancak ülkemizde bu konuda hâlâ yeterli adım atılmış değil.
Mehmet UFUK / Yeni Akit - Üstün zekâlı ve yetenekliler eğitim tarihine bakıldığında, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan Enderun Mektepleri önemli bir girişim olarak kabul ediliyor. 1950’li yıllarda özel üstün yeteneğin geliştirilmesi ile başlayan çabalar, 1990’lı yıllarda hız kazandı.
Bugünse üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin eğitilmesine yönelik hizmet veren bilim ve sanat merkezlerinin ve bazı üniversiteler tarafından yürütülen çocuk üniversitelerinin sayısı gittikçe artıyor.
Bilim Sanayi ve Teknoloji eski Bakanı Nihat Ergün, Meclis’teki bir konuşmasında İstanbul, Ankara ve İzmir’de, her biri 100’er öğrenci kapasiteli ilkokul, ortaokul ve lise bölümünü içine alan üstün zekâlı çocuklar okulu kurulacağını dile getirmişti. Üstün zekâlı çocukların eğitimlerinin ağırlıklı olarak MEB’i ilgilendirdiğini söyleyen Ergün, “Türkiye’nin en zeki çocuklarının üniversiteye girişte meslek seçimleri de önem kazanacak. Bunun için ayrı bir ekip faaliyet gösterecek. Bu çocukların kendilerine en uygun tercihi yapmaları sağlanacak” demişti. Bu açıklamaların üzerinden aylar geçti. Eğitim editörümüz Mehmet UFUK, Türkiye’de nüfusun yaklaşık yüzde ikisine tekabül eden bu çocukların geleceği için neler yapıldığını araştırdı.
Üniversiteler seferber
Türkiye'de 700 binin üzerinde üstün zekâlı çocuğun varlığından söz ediliyor. Ancak aynı sayıdaki çocuklara cevap verebilecek eğitim kurumu sayısı henüz yok. Buna rağmen üstün zekâlıların eğitimine gönül verenlerin sayısı günden güne artıyor. Bunlar arasında işadamları da var, bilim adamı da. Hatta eğitimciler bile geleceğinde ışık gördükleri çocukları adeta koruma altına alıyor. Ancak her çocuk farkedilen az sayıdaki yetenekli – üstün zekâlı çocuklar kadar şanslı değil. Eğitimcilerin çocukları farkedebilmeleri için bu alanla ilgili eğitilmiş olmaları da önemli bir konu. İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi bünyesinde üstün zekâlıların eğitimine yönelik bir sınıf öğretmenliği ana bilim dalı açılarak, ortaya konulan çabaların akademik bir karşılığı alındı.
-Üniversiteler bünyesinde çocuk üniversitesi projesi büyük ilgi gördü. İstanbul Üniversitesi bu konuda başı çekti. İstanbul Üniversitesi Çocuk Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Merkezi geleceğin dâhilerini yetiştirmek, çocuklara bilimi sevdirmek amacıyla kuruldu. Üniversitede 10-17 yaş arası çocuklar, uzman akademisyenlerden eğitim alıyor.
-Üstün yetenekli ve üstün zekâlı öğrencilerin eğitim sisteminin işleyişi içinde zamanla kaybolup gitmemeleri için Anadolu Üniversitesi bünyesinde kurulan Üstün Yetenekliler Eğitim Programları (ÜYEP), 2007- 2008 öğretim yılında uygulamaya konuldu. Kurulan anabilim dalı ile üstün yetenekli öğrencilere örgün eğitimlerine ek olarak bireysel farklılıklarına uygun ve bilimsel temellere dayanan destekleyici eğitim etkinlikleri sunuluyor.
- Ankara Üniversitesi, İnönü Üniversitesi, Turgut Özal Üniversitesi, Karabük Üniversitesi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Mevlana Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Süleyman Demirel Üniversitesi ve Ege Üniversitesi’nde bölüm veya araştırma merkezi adı altında bilimsel çalışma ve eğitim faaliyetlerine başlanması da ümit verici olmuştur.
- Erciyes Üniversitesi Teknopark AŞ bünyesinde hizmet veren Teknoloji Transfer Ofisi'nde de üstün zekâlı öğrencilere girişimcilik eğitimi veriliyor.
- Türkiye Üstün Zekâlılar ve Üstün Yetenekliler Eğitim, Kültür Sağlık Vakfı Okulları’nın öğrencileri ise Türk Hava Kurumu Üniversitesi tarafından destekleniyor.
- Medeniyet Üniversitesi ve Üsküdar Belediyesi işbirliğiyle kurulan Üsküdar Çocuk Üniversitesi de benzer hedeflerle hizmet veriyor. Bu arada İstanbul Medeniyet Üniversitesi tarafından yapılacak ‘eğitim köyü’ için gereken araziyi Tuzla Belediyesi tahsis etti.
- Türkiye Üstün Zekâlılar ve Üstün Yetenekliler Vakfı (TÜZYEKSAV) Antalya Şubesi ile Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi arasında imzalanan protokole göre üstün yetenekli çocuklar, fakültedeki laboratuvarlarda üniversite öğrencileriyle derslere katılabiliyor.
- Mevlana Üniversitesi bu yıl beşincisini gerçekleştireceği özel program ile üstün zekâlı çocuklara kapılarını açıyor. 6-10 yaş arasındaki çocukların kabul edildiği programda çocuklar özel testlere tabi tutulacak ve testler sonrasında uygun görülen öğrenciler, 8 hafta sürecek Üstün Zekâlılar Zenginleştirme Programına katılmaya hak kazanacak. Başvuru kayıtları ise 28 Şubatta sona erecek.
- Son yıllarda üniversitelerin eğitim fakültelerinde Üstün Zekâlılar Öğretmenliği anabilim dalı açılıyor. Hatta Üstün Zekâlılar Öğretmenliği Yüksek Lisans programları da ilgi görmeye başladı. Bu konuda Hacettepe ile Maltepe Üniversiteleri öne çıkıyor.
- Okyanus Kolejleri de Üstün Zekâlılar ve Üstün Yetenekliler Bölümü olarak İstanbul Üniversitesi Üstün Zekâlılar Bölüm Başkanlığı veMaltepe Üniversitesi Üstün Zekâlılar Bölüm Başkanlığı ile işbirliği halinde çalışmalarını sürdürüyor. “Düşünme Becerileri” ve “Sosyal-Duygusal Gelişim” dersleri başta olmak üzere üniversiteye hazırlanan öğrencilerin gelişimine katkıda bulunuluyor.
-Türkiye‘de bilim ve teknolojiyi teşvik etme, yönlendirme ve popülerleştirmeyi amaçlayan TÜBİTAK da, üstün yetenekli gençleri araştırmaya yöneltmek ve onları geleceğin bilim insanları olarak yetiştirmek için teşvik ediyor.
- Bunların dışında üstün zekâlılara yönelik böyle onlarca aktivite merkezi var: Üstün Zekâlılar Enstitüsü, İTÜ Bilim Merkezi, Çocuk Vakfı Üstün Yetenekli Çocuklar Araştırma Merkezi, Üstün Yeteneklileri Destekleme Derneği, Türkiye Zekâ Vakfı, Bilim Merkezi ve bazı belediyelerin açtığı üstün yetenekler destek programları… Bunlar arasında en uygunun araştırıp çocuğa en uygun olanı bulmak gerekiyor.
Yatırım bekleyen bir alan
Uzmanlar, üstün yetenekli çocukların eğitimi ile ilgili olan resmi ve özel kurum, kuruluş, enstitü ve zenginleştirme kursları bulunsa da hâlâ arzu edilen seviyenin yakalandığı görüşünde değil.
Uzmanlara göre üstün zekâlıların eğitimi için kritik dönem 4-12 yaş aralığı. Bu yaşlardaki çocuklara ne kadar çok yatırım yapılırsa o derece iyi sonuç almak mümkün. Ancak bu noktada ciddi bir eksiklikler var. Uzmanlar, devletin 3 yaştan itibaren bu konuda çalışmalar yapması gerektiğini söylüyor.
Kim Ne düşünüyor?
Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı:
”Keşke yeteneği olan her bir çocuk için ayrı eğitim programı tasarlayabilsek. Çünkü hem özel yetenekli olduğunu varsayıyoruz hem de bunları bir araya toplayıp, standart bir eğitimin onlara uygulanabileceğini düşünüyoruz. 2013-2017 yıllarını kapsayacak şekilde "Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planı"nı hazırladık. Stratejik plan içinde bu çocuklarımızı olabildiğince standardize etmeden, onları seri üretim nesnesi muamelesi görmeden bir takım kurumlarda, kendi özel yeteneklerine uygun eğitim almaları için çabalarımızı sürdürüyoruz.’’
MHP Adana Milletvekili Ali Halaman:
"Üstün yeteneklilerin ortada kaldığı bir ortam yaşıyoruz. Hükümetin bundan sonraki politikalarını oluştururken bu raporu esas almalıdır."
AK Parti Ankara Milletvekili Tülay Selamoğlu:
"Üstün zekâlı, yetenekli çocuklarımız var ama bunu nasıl keşfedeceğimiz önemli. Türkiye'ye has mantık ve test sistemi yok, çeviriler uygulanıyor. Başka ülkelerin metotlarında yanlışlıklar da yapılabiliyor. Genel tavsiye, 3 yaşından başlayarak 4’üncü sınıfın sonuna kadar yapılması. Bu çocuklar bizim için çok önemli."
MHP Balıkesir Milletvekili Ahmet Duran Bulut:
’’Milli eğitimde yıllarca üstün zekâlı ve yeteneklilerle ilgilenen birim olmadı. 2007 yılına kadar, bu çocuklara yönelik okullara sınavla öğretmen alınırdı. Sonra sınav kaldırıldı, okullarda verim düşmeye başladı. Seçkin okullarımız olmalı. Devletin denetim ve gözetiminde bu yeteneklerimizin heba edilmemesi gerekir."
AK Parti İstanbul Milletvekili Halide İncekara:
"Üstün yetenekli çocuklar şanslı oldukları kadar dertliler de. Yaşıtlarından erken öğrenen ve ileri düzeyde olan bu çocuklar pek çok sorun yaşıyor. Eğitim camiasında bu çocuklar için çalışacak gönüllü gruplara ihtiyaç var.’’
'Çocuğum üstün zekâlı’ diyorsanız dikkat!
-Üstün zekâlı çocuklar için farklılaştırılmış eğitim programları uygulayan eğitim kurumlarını araştırın.
-Zihinsel doygunluk yönüyle çocuklarınıza özel alanlarda donanımlı bir eğitim fırsatı sunma imkânlarını araştırın.
-Çocuğunuzun ilgi alanına göre beceri odaklı eğitimi öncelikli düşünün.
-Çocuklarınızı zamanında desteklemezseniz sahip oldukları yeteneklerini daha sonra geliştiremeyebilirler.
-Unutmayın ki, üstün olmak her şeyi muhteşem bir şekilde başarmak anlamına gelmez. Çocuğu eğitecek öğretmenlerin de üstün zekâlılarla ilgili bir eğitim geçmişinin olmasına dikkat edin.
Bu sese kulak verin
Tüm Üstün Zekâlılar Derneği (TÜZDER) Başkanı Tunahan Coşkun, İslam medeniyetinin insan odaklı olduğunu hatırlatıp, Osmanlı'da Enderun Mektepleri’nin yetiştirme tekniğinde üstün zekâlı çocuklara ayrı bir önem verildiğine değiniyor ve ekliyor: ‘’Mimar Sinan da aynı yolla keşfedildi ve insanlığa kazandırıldı. Bu nedenle üstün zekâlı insanların eğitiminin bir plan çerçevesinde yürütülmesi gerekiyor.’’
