Bebek ve çocuklarda besin alerjisi belirtileri: Süt, yumurta, kuruyemiş... Besin alerjisi ölüm saçıyor
Çocuklarda besin alerjisi, besin reddi, iştahsızlık, karın ağrısı, kusma, ishal ve kabızlık gibi bulgularla ortaya çıkabiliyor. Bazı besin alerjileri ise ciltte kızarıklık, yanma, kaşıntı oluşmasına neden olabiliyor. Uzmanlar her 17 çocuktan birinin besin alerjisiyle karşı karşıya kaldığını söylüyor. Uzmanlar, anaflaksinin şüpheli gıda alımından sonra, dakikalar hatta saniyeler içinde ortaya çıkan ve nefes alamama, tansiyon düşüklüğü, şok tablosuyla seyreden bir durum olduğunu aktarıyor.
Çocuklarda besin alerjisi belirtileri
Çocuklarda besin alerjileri, özellikle çevresel şartlardaki değişimlere bağlı olarak en çok konuşulan konulardan biri haline geldi. Her 17 çocuktan birinin besin alerjisiyle karşı karşıya kaldığını söyleyen uzmanlar konu hakkında uyarıda bulundu.
Besin alerji belirtilerinin çocukların yaşlarına göre farklı belirtilerle seyrettiğini söyleyen Prof. Dr. Hülya Ercan Sarıçoban, bu belirtilerin farklı hastalıklarla da benzerlik taşıdığı için aileleri dikkatli olmaları konusunda uyardı. Bebeklik çağından itibaren başlayan besin alerjilerinde genetik etkenlerden çevresel faktörlere, annenin gebelikte beslenmesinden çocukların her geçen gün daha çok tükettikleri paketli gıdalara kadar birçok etkenin rol oynadığını söyleyen Prof. Dr. Sarıçoban, konuya ilişkin açıklamalarda bulundu.
"TÜM BESİNLER ALERJİ YAPABİLİR"
Doğadaki tüm besinlerin besin alerjisi yapabileceğini hatırlatan Çocuk Sağlığı Hastalıkları ve Çocuk Alerji ve İmmünoloji Uzmanı Prof. Dr. Hülya Ercan Sarıçoban, alerji yapabilen diğer besinlerle ilgili şu bilgileri verdi: "Yumurta ve süt küçük çocuklarda en sık karşılaştığımız alerjik besinlerdir. Çocuklar büyümeye başladıkça buğday, soya ve kabuklu yemişler ve yaş arttıkça da kabuklu deniz ürünleri ve balık alerjisi daha sık karşılaşılıyor." Alerjik reaksiyonda genellikle bir alerjik tetikleyicinin bulunduğunu bu nedenle farklı sorunlardan ayırt etmenin mümkün olduğunu söyleyen Prof. Dr. Ercan, "Örneğin yumurtaya alerjisi olan bir çocukta belirtiler yumurta yedikten sonra ortaya çıkar. Ayrıca, atopik dermatit, eklem yerleri, boyun ense gibi vücudun belli yerlerini tutar. Döküntünün şekli ve yeri itibariyle hekimler tarafından kolaylıkla ayırt edilebilir" diye konuştu.
"BELİRTİLER YAŞ GRUPLARINA GÖRE DEĞİŞİR"
Yaş gruplarına göre farklı belirtiler Prof. Dr. Hülya Ercan Sarıçoban, alerjik reaksiyonların çocuklarda yaş gruplarına göre farklı semptomlar gösterdiğini belirterek şu bilgileri verdi: "Bebekliğin ilk dönemlerinde, mukuslu veya kanlı-mukuslu dışkılama, kusma, hazımsızlık ile giden bağırsak şikayetleri; ciltte kuruluk-kaşıntı-döküntü ile seyreden egzama, ciltten kabarık-kaşıntılı kırmızı ürtiker(kurdeşen) ile giden deri bulguları görülür. Daha büyük bebeklerle ve erken çocukluk döneminde ise ek olarak tekrar eden sık hastalanmalar, sık bronşit ve bronşiyolit geçirme, öksürük, hırıltılı solurum, tekrar eden kulak iltihapları, burun tıkanıklığı gibi solunum yolu şikayetleri hastaneye başvurulara neden olur. Daha büyük çocuklarda ise gözlerde kaşıntı, bulanıklık, yaşarma gibi alerjik göz nezlesi ve sık hapşırma, burun kaşıntısı, burun akıntısı gibi alerjik nezle belirtileri gözlenir." Özellikle belli şikayetler tekrar etmeye başladıysa ve bunları açıklayacak başka bir sebep yoksa hekime başvurulması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Sarıçoban, "Ancak şikayetler çok yoğunsa, nefes darlıkları, bayılma, vücutta şişme, anaflaksi geçirme, çocuklarda aşırı huzursuzluk, yoğun kusma, kilo alamama gibi durumlar varsa mümkün olduğunca erken hekime başvurulmalıdır" diye konuştu.
Peki besin alerji nedir, belirtileri ve tadavi şekli nasıl sizler için araştırdık.
Besin alerjisi nedir?
Günlük tükettiğimiz besinlerle ortaya çıkan her türlü istenmeyen tablo besin reaksiyonudur. Bu reaksiyonlar besin intoleransı ve besin alerjisi olarak iki grupta incelenir. Besin intoleransındaki reaksiyonlar besinlerle ya da besinle birlikte alınan diğer etmenlerin sonucunda oluşur. Genelde besinlerin farmakolojik özellikleri ya da toksik, metabolik etkilerine bağlı olabilir. Burada herhangi bir alerjik durum söz konusu değildir.
Besin alerjisi bağışıklık sistemimizin besinlere anormal bir yanıtı olarak ortaya çıkar. Bağışıklık sistemimiz besinlerdeki proteinleri tehdit olarak algılayıp bunlara karşı ‘Ig E tipi’ antikor üretir. Duyarlı kişi aynı besinle tekrar karşılaştığında besin, bu antikora bağlanır, histamin (vücudumuzda bağışıklık sistemi, sindirim ve merkez sinir sisteminin çalışmasında rol oynayan bir kimyasal madde) ve benzeri maddelerin salınımıyla klinik bulgular gelişir. Bazı besin alerjileri ise daha farklı bir mekanizma ve hücresel bağışıklığımızla ilgili olabilmektedir. Bu tür alerjilerde besin alındıktan sonra çok daha geç yanıt oluşur.
Besin alerjileri daha çok çocukluk döneminin bir sorunudur. Yenidoğan döneminden itibaren her yaşta görülebilir. Bazı besin alerjileri bir yaşından önce bulgu verirken bazıları daha geç çocukluk döneminde ortaya çıkabilir.
Çocuklarda besin alerjisinin tedavi edilmemesi hangi sorunlara yol açar?
Beslenme, çocuğun sağlıklı büyüme ve gelişmesi için en temel ihtiyacıdır. Besin alerjisi olan çocukta sağlıklı beslenme bozulacağından büyüme ve gelişimi olumsuz yönde etkilenebilir.
Besin alerjisi;
Besin reddi,
İştahsızlık,
Karın ağrısı,
Kusma,
İshal,
Kabızlığa neden olabilir.
Çocuk, bu nedenlerden dolayı kilo alamaz, büyüme ve gelişme geriliği ortaya çıkar.
Bazı besin alerjileri ise cilt bulgularıyla kendini gösterir. Atopik dermatit (egzama) yani ciltte kuruluk, kızarıklık, kaşıntı ve yaralar görülür. Bu cilt bulguları bazen o kadar rahatsız edici olur ki çocuğun günlük aktivitesini, okul hayatını, sosyal hayatını olumsuz etkiler, çocuğun hayat kalitesini düşürür. Ayrıca cilt bütünlüğünün bozulması nedeniyle açılan kaşıntılı ve açık yaralardan mikroorganizmaların içeriye girerek enfeksiyona sebep olması kolaylaşır.
Besin alerjileri fark edilmediğinde ya da iyi tedavi edilmediğinde ortaya çıkabilecek en önemli ve en tehlikeli tablo ise anaflaksi tablosudur. Anafilaksi; şüpheli gıda alımından sonra, dakikalar hatta saniyeler içinde ortaya çıkan mide bağırsak ve cilt bulgularının yanı sıra nefes alamama, tansiyon düşüklüğü, şok tablosuyla seyreden hayatı tehdit eden bir durumdur.
Besin alerjisinin saptanması, doğru tanı konması ve şüpheli gıdanın diyetten çıkarılmasıyla bu klinik tabloların tedavisi mümkündür.
Besin alerjilerinin belirtileri nelerdir?
Çocukların cildinde kaşıntı, yanma, kızarıklık; bebeklerde yanaklarda, daha büyük çocuklarda ise kıvrım yerlerinde (kol dirsek iç kısım, diz arka çukurları, bilekler) kaşıntılı yaralar yani egzama, ürtiker (kurdeşen), dudak ve göz kapaklarında şişlik (anjiyoödem) yapabilir.
Gözlerde; besin alerjisine bağlı sulanma, kaşıntı, kızarıklık ve göz kapaklarında şişlik oluşabilir.
Solunum yollarında; bunun akıntısı, burun tıkanıklığı, burun kaşıntısı, hapşırma, boğaz ağrısı, boğazda kaşıntı ve kuruluk; damakta kaşıntı, geniz akıntısı, kuru öksürük, nefes darlığı, hırıltı, hışıltı, göğüste sıkışma meydana gelebilir.
Sindirim sisteminde; bulantı, kusma, yutma güçlüğü, karın ağrısı, kramplar, kanlı ya da mukuslu dışkılama, beslenme reddi görülebilir.
Dolaşım sisteminde; çarpıntı, düzensiz nabız, kızarma, morarma, tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi ve bayılma görülebilir.
Çocuklarda hangi besinler alerjiye neden olabilir?
Çocuklarda en sık besin alerjisi gözlenen besinler şunlardır:
İnek sütü
Yumurta
Balık
Yer fıstığı
Kuru yemişler (ceviz, fındık, antepfıstığı, kaju…)
Kabuklu deniz ürünleri
Soya
Buğday
Bakliyatlar (mercimek)
Susam
Et
Yumurta akı, inek sütü, soya, buğday, mercimek alerjileri genelde bir yaşından önce bulgu verir.
Et ve kuruyemişlere bağlı alerjiler ise daha geç çocukluk döneminde ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca bunların dışında tüketilen her besin nedeniyle alerji gelişebileceği de unutulmamalıdır.
Uzmanlar çocuklar üzerindeki hayati riski ortadan kaldırmak için kuruyemiş, yer fıstığı gibi besin alerjisi yapma oranı yüksek yiyeceklerin okullarda ve toplu taşıma araçlarında yasaklanması gerektiğini vurguluyor.
ÖLÜMCÜL TEHLİKESİ VAR
Özellikle kuruyemiş ve yer fıstığı alerjik şok reaksiyonlarının en önemli nedenleri olması ve 30 dakika gibi süre içinde ölümcül olabilmesi nedeniyle bu riskli gıdaların okullarda satılması ve toplu taşımalarda servis edilmesinin yasaklanması hayat kurtarıcı olabilir.
Çocuklarda besin alerjisinin tanısı nasıl konur? Hangi testler yapılır?
Besin alerjisi tanısı koyabilmek için çocuğun şüpheli gıda ile her karşılaşmasından sonra mutlaka ortaya bulguların çıkması gerekir. Çok dikkatli takip edilip, kesin besin alerjisi tanısı konulmadan gereksiz gıda kısıtlaması yapılmamalıdır. Gereksiz gıda kısıtlaması çocukların büyüme ve gelişmesini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle doktor ve aile iş birliği çok önemlidir.
Tüketilen besinin miktarı, içeriği, bulguların ortaya çıkış ve kayboluş süreleri, daha önce benzer bulguların olup olmaması ve nasıl düzeldiği, semptomların ayrıntılarının bilinmesi çok önemlidir. Tüketilen besinlerle ilgili besin günlüğü tutulması da çok yardımcı olur.
Besin alerjisi tanısı; şüpheli gıda ile deri testi yapılması ve kanda spesifik Ig E bakılmasıyla konur. Deri testleri çocuk alerji uzmanları tarafından her yaşta güvenle yapılabilmektedir. Bu testlerle saptanan alerjik gıda, hastanın diyetinden çıkarılır ve bulguların kısmi ya da tam düzelmesi izlenir. Yaklaşık üç hafta kadar sonra doktor gözetiminde ve takibinde şüpheli gıda, az miktarlarda tekrar çocuğa verilerek belirtilerin çıkıp çıkmayacağı takip edilir. Ig E dışı besin alerjilerinde tanı koymak daha zordur. Bu durumda endoskopi ve ince bağırsak biyopsisi gerekir.
Çocuklarda besin alerjisi nasıl tedavi edilir?
Çocuklarda besin alerjilerinin çoğu zamanla kısmi ya da tam olarak düzelir. Özellikle inek sütü, yumurta, soya, buğday alerjileri genellikle 2-3 yaşına kadar düzelir, bazen beş yaşını bulabilir. Fakat Kuru yemiş, balık ve kabuklu deniz ürünü alerjileri hiç düzelmeyebilir. Bazı alerjiler de ergenlikte kaybolabilmektedir. Çok az miktarda besin tüketilmesiyle bile reaksiyon gelişebileceğinden şüpheli besinin diyetten tamamen çıkarılması gerekir. Eğer diyetten çıkarılan besin çok önemli bir gıda ise ona göre diyetin düzenlenmesi gerekir.
Hafif reaksiyonlar, ağızdan alınan antihistaminikler ve bazen de steroid ile tedavi edilir. Bazen ciddi besin alerjisi olan çocuklarda anafilaksi gelişebilir. Anafilaksi öyküsü olan ve yüksek riskli besin alerjili hastalara, adrenalin oto enjektör verilmeli ve aileye kullanımı öğretilmelidir. Anafilaksi ani başlayan acil bir durumdur. Bu nedenle hasta ve ebeveynler adrenalin oto enjektörünü mutlaka yanlarında taşımalıdırlar.
Emziren annelerin de bebekte alerji yapan besini içeren gıdaları tüketmemeleri gerekir. Fakat özellikle inek sütü protein alerjisinde süt ve süt ürünleri kesildiğinde annenin kalsiyumsuz kalmaması için gereken kalsiyum takviyesi de yapılmalıdır.
İnek sütü alerjisi olan bebeklerde hayatın ilk altı ayında anne sütü tek başına yeterlidir ve anneye süt ve süt ürünleri eliminasyonu uygulanır. Anne sütü yetmiyorsa inek sütü alerjeni içermeyen mamalar kullanılmalıdır.
Besin alerjisi olan çocuk, okulda arkadaşlarının yiyeceklerini paylaşmamalıdır.
Hasta ve ailesi, besin alerjenleri, bu besinlerden kaçınma konusunda eğitilmelidir. Alışveriş yaparken besin etiketleri ve içerikleri dikkatle okunmalıdır. Restoranlarda yenen yemeklerde de gizli besin alerjenleri olabileceği unutulmamalı, yiyecek içerikleri hakkında bilgi alınmalıdır.
İnek sütü alerjisi olan çocuklar süt, süt kaymağı, bebek maması (anti-alerjik mamalar dışında), diğer hayvanların sütleri (keçi dahil), tereyağı, margarin, yoğurt, puding, krema, sütlü tatlılar, peynir, krem peynir, peynir altı suyu tüketmekten kaçınmalıdır.
Yumurta alerjisi olan çocuklar, yumurta ve yumurta ile yapılan yiyecekler, mayonez, bebe bisküvisi, bazı makarnalar, pastalar, şekerler, çikolatalar, ticari gıdalara eklenen lesitin ve lezzet vericilerden kaçınmalılar.
