Bilim ve teknoloji alanında insanlığa katkı sağlayan çalışmaları onurlandıran Mustafa (s.a.v.) Ödülleri, bu yıl da çığır açan araştırmalara imza atan bilim insanlarına verildi.
6-8 Eylül 2025 tarihleri arasında Tahran’da düzenlenen ödül haftasında, dünyanın dört bir yanından akademisyenler, araştırmacılar ve gazeteciler bir araya geldi. “Doğunun Nobel’i” olarak anılan ödüller, özellikle biyoteknoloji, nanoteknoloji, enerji ve bilgi teknolojileri alanındaki öncü çalışmaları tanıyor.
Perovskit Güneş Hücrelerinde Çığır Açan Çalışmalar
Hindistan doğumlu bilim insanı Prof. Mohammad Khaja Nazeeruddin, perovskit güneş hücreleri üzerine yaptığı yenilikçi araştırmalarla 2025 Mustafa (s.a.v.) Ödülü’ne layık görüldü. 1957’de Haydarabad’da doğan Nazeeruddin, Osmania Üniversitesi’nde kimya ve biyoloji eğitimi aldıktan sonra inorganik kimya üzerine doktora yaptı. Araştırmalarını daha sonra İsviçre’deki Lozan Federal Politeknik Okulu’nda (EPFL) Prof. Michael Grätzel ile sürdürdü.
Nazeeruddin’in çalışmaları, yüksek verimlilik, düşük maliyet ve çevre dostu üretim kriterleriyle öne çıkan perovskit güneş hücrelerinin geliştirilmesinde belirleyici oldu. Özellikle nem ve ısıya dayanıklılığı artıran, aynı zamanda kurşun sızıntısını önleyen katkı maddeleri sayesinde hücrelerde %26’ya varan verimlilik elde edildi.
Bugüne dek 980’den fazla hakemli makale yayımlayan ve 100’ün üzerinde patente sahip olan Nazeeruddin, araştırmalarına yapılan 194 binden fazla atıf ile dünyanın en çok referans verilen bilim insanları arasında yer alıyor. Panasonic, Toyota ve Abengoa gibi şirketlerle yaptığı iş birlikleri de araştırmalarının uygulamaya aktarılmasını hızlandırdı.
Kendi ifadesiyle:
“Uzun bir yol kat ettik; artık bu hücreler piyasaya girmeye hazır ve özellikle gelişmekte olan ülkeler için temiz enerjiye erişimi mümkün kılacak.”
Bilgisayarlara “Benzerlik Sezgisi” Kazandıran Algoritma
Bir diğer ödül, bilgisayar bilimleri alanında çığır açan çalışmalarıyla dikkat çeken Dr. Vahab Mirrokni’ye verildi. Mirrokni ve ekibinin geliştirdiği Yerelliğe Duyarlı Karma (Locality Sensitive Hashing - LSH) algoritması, milyarlarca veri arasında benzerlikleri 40 kata kadar daha hızlı bulmayı mümkün kılıyor.
Fotoğrafların piksellere, seslerin frekanslara, yazıların ise sayı dizilerine dönüştüğü dijital dünyada, LSH verileri matematiksel özetlere indiriyor. Bu özetler sayesinde bilgisayarlar, veriler arasındaki benzerlikleri çok daha kısa sürede tespit edebiliyor. Teknoloji, arama motorlarından müzik öneri sistemlerine, görsel tanımadan büyük veri analizine kadar geniş bir kullanım alanına sahip.
Dr. Mirrokni, bilimsel çalışmalarının kolektif yönüne dikkat çekerek şunu vurguluyor:
“Bilim asla bireysel bir yarış değil, kolektif bir yürüyüştür.”
Nadir Hücrelerin İzinde: Prof. Mehmet Toner
1958’de İstanbul’da doğan ve kariyerini ABD’de sürdüren Prof. Mehmet Toner, nadir hücrelerin tespitine yönelik geliştirdiği mikroakışkan cihazlar nedeniyle 2025 Mustafa (s.a.v.) Ödülü’ne layık görüldü.
Toner’in geliştirdiği CTC-Chip ve ardından gelen CTC-iChip, milyarlarca kan hücresi arasından kanser hücrelerini bozulmadan ayırabiliyor. Bu yöntem, kanserin erken teşhisinde ve tedaviye verilen yanıtın izlenmesinde devrim niteliği taşıyor. Ayrıca Cluster-Chip ile kan dolaşımında kümeler halinde bulunan tümör hücre grupları da tespit edilebiliyor.
100’ün üzerinde patente sahip olan Toner’in teknolojileri, artık klinik uygulamalarda da yer buluyor. Çalışmaları yalnızca kanser değil; kök hücreler, virüsler ve hücreler arası iletişim araştırmalarında da yeni ufuklar açıyor.
Toner’in sözleri, genç bilim insanlarına ilham veriyor:
“Merak beslenmeli, genç araştırmacılara fazla sınır çizilmemeli. Böylece ilerleme, geçmiştekinden çok daha hızlı olacaktır.”
Bilimin Kalbinin Attığı Hafta
2025 Mustafa (s.a.v.) Ödül Haftası boyunca düzenlenen konferans ve seminerlerde, dünyanın dört bir yanından seçkin akademisyenler bilgi ve deneyimlerini paylaştı. Etkinlik, bilimin yalnızca laboratuvarlarda değil; toplumların geleceğinde belirleyici bir rol oynadığını bir kez daha hatırlattı.
Haftanın sonunda düzenlenen görkemli törende ödüller sahiplerini buldu. Mustafa Vakfı tarafından verilen bu ödüller, insanlığa yön veren bilim insanlarının katkılarını onurlandırırken, bilimin evrensel bir değer olduğunu da ortaya koydu.
