Doğumsal bir bozukluk olan Tavşan dudak yani Dudak damak yarığı nedir, neden oluşur. Tedavisi mümkün müdür?
YARIK DAMAK DUDAK NEDİR?
Yarık dudak ve damak deformitesi olarak ifade edilen durum, yaklaşık olarak 1/1000 doğumda bir rastlanan ve bebeğin anne karnında ki gelişimi esnasında 8. İle 12. haftalarda fark edilebilecek, gelişim bozuklukları ile alakalı olarak meydana çıkan bir anomali çeşididir.
Bu anomali ile dünyaya gelen bebeklerde, erken dönemde görülen (doğumdan sonraki ilk aylar) en büyük sorun, bu çocukların beslenme güçlüğü ile alakalı olarak gelişimlerinin yavaş olması ve çok fazla üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları geçirmeleridir. Fazlası ile görülen bu anomali iyi ve düzenli bir multidisipliner ekip yaklaşımı ile tamamen düzeltilebilir ve bu anomali ile dünyaya gelen çocuklar, herkes gibi normal bir hayat sürerler.
YARIK DAMAK VE DUDAĞIN SEBEBİ NEDİR?
Yarık dudak ve damağın meydana gelme nedenleri, çok ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir ve meydana gelmesinde hem genetik faktörlerin, hem de çevresel faktörlerin sebep olduğu da görülmüştür. Genetik faktörler, büyün yarıkların yaklaşık %5 ile %10’unda rol oynarlar. Ailede yarık dudak ve damak anomalisinin bulunması halinde, bebekte de görülme riski artmaktadır. Eğer ailede böyle bir hikaye bulunmuyor ise, yarık mutant genler ve kromozomal delesyonlarla ya da trisomy D ve trisomy E gibi sendromal anomaliler ile beraber izole genetik anomali ile meydana çıkabilir.
Çevresel faktörler yarıkların meydana gelmesinde daha etkin rol oynarlar ve genellikle de spesifik bir sebep bulunamaz. Deneysel olarak kortizon yüksek dozajda hamile hayvanların yavrularında yarık dudak damak oluşumuna sebep olabilir. Aynı şekilde, annenin hamileliğin ilk 3 ayında yaşayacağı bir kızamıkçık enfeksiyonu, yarık oluşumuna sebep olabilmektedir. Sigara içmenin ve bazı vitamin eksikliklerinin de yarık oluşumunda etkisi olduğu ifade edilmiştir. Aynı zamanda sosyoekonomik seviyenin düşük olduğu durumlarda, yarık dudak damak ile karşılaşma olasılığı daha fazladır.
Dikkat edilmesi gereken en önemli konu; yarık dudak damak meydana gelmesinde, ebeveynlerin, en çok ta annenin, genel olarak herhangi bir suçu bulunmaz. Doğumun gerçekleşmesinin ardından böyle bir çocuk dünyaya getirdiği için, sık sık anne babalar birbirlerini ve kendilerini suçlamaya başlarlar. Ancak böyle bir yaklaşımın kesinlikle doğru olmadığı gibi, çocuğun tedavisi esnasında da hiç bir olumlu etkisi bulunmaz.
DUDAK DAMAK YARIKLARI HAMİLELİK SIRASINDA FARK EDİLİR Mİ?
Her zaman için fark edilmez. Bebekte bulunan birçok anormallik, ultrasonografi tahlili sayesinde fark edilebilirken, dudak damak yarıklıların sadece %25 civarı fark edilebilmektedir.
YARIK DUDAK, DAMAK ANOMALİSİNİN ANATOMİSİ NEDİER?
- Yarık dudak anomalisi üst dudakta meydana gelir.
- Tek taraflı tam olmayan dudak yarığı
- Tek taraflı tam dudak yarığı
- İki taraflı tam olmayan dudak yarığı
- Bir taraflı tam bir taraflı tam olmayan dudak yarığı
- İki taraflı tam dudak yarığı
- Orta hat dudak yarıkları (nadiren görülür)
Yarık Damak:
- Yumuşak damak yarıkları
- Sert damak yarıkları
- Submukoz yarıklar
Bifid uvula şeklinde ortaya çıkar. (küçük dilin ikiye ayrılması)
Bunlar genel olarak aileler tarafından bilinmesi gereken yarık dudak ve damak sınıflaması olup Plastik Cerrahlar daha anatomik bir sınıflama kullanırlar.
YARIK DUDAK TEDAVİSİ
Yarık dudağın cerrahi müdahaleler ile onarımı, yüz hatlarının anatomisini normalleştirmeyi hedeflemektedir. Dudak hem kozmetik, hem de fonksiyonel bir organ olduğundan dolayı, netice de hem kozmetiği, hem de fonksiyonu oluşturmalıdır. Yarık dudak olgularında her zaman için burun deformitesi de görüleceğinden dolayı, amaç çalışan dudak kasları ile beraber, dudak mukoza ve derisinin simetrik bir şekilde meydana getirilmesi, bu esnada da fitrum sütunları ve vermillion tüberkülü ile Cupid yayının estetik bir şekilde oluşturulması amaçlanır. Burun deliklerinin simetrisi, yeterli bir nazal döşeme ve columella uzunluğu ile simetrik ve yeterli bir burun ucu projeksiyonu ve simetrik burun kanatları, burnun tedavisi sırasında ki amaçların arasında yer almaktadır.
YARIK DUDAK OPERASYON SONRASI BAKIM NASIL YAPILMALIDIR?
Hastalar, daha çok ameliyat günü ve gecesi hastanede yatırılır ve ertesi sabah evlerine taburcu edilir. Bebeklerin beslenmesi, ameliyat gününden itibaren olmak üzere kaşık ile oturur pozisyonda beslenme şeklindedir. Kesi hatlarının burun akıntıları ve mamalar ile kirlenmemesi sağlanmalıdır. Bu sebepten dolayı, kesiye hergün antibiyotikli pomatlar ile pansuman yapılır. Yara hatlarının kuru tutulması oldukça önemlidir. Ameliyatın ardından 5. İle 7. günlerde bütün sütürler alınır.
YARIK DAMAK TEDAVİSİ
Yarık damakta mevcut anomali ağız ve burun boşluklarının tam olarak birbirine açıldığı tam yarıklardan yalnızca diş arkında olan yarıklara ve yalnızca yumuşak damakta veya küçük dilde bulunan yarıklara kadar değişik varyasyonlar gösterir. Yarık damakta gözlenen bir başka durum da, submukoz yarıklardır. Bu yarıklar, sadece plastik cerrahlar tarafından saptanabilen ve burun ile ağız boşlukları arasında bir mukozal perde olan yarıklardır. Ancak bu mukoza altında kaslar birbirinden ayrı olduğundan dolayı, bebekte rhinolalia aperta veya yarık damak konuşması olarak ifade edilen seslerin, burundan çıktığı “hım hım” konuşma olur. Bu bebeklerde de bulunan bir yarık olmadığı halde submukoz yarığın tamiri, bebeğin büyüdüğü zaman düzgün bir konuşma gerçekleştirmesi için oldukça gereklidir.
YARIK DAMAK TEDAVİSİNDEKİ AMAÇLAR NELERDİR?
Hava ve su geçirmez bir velofaringeal valv oluşturulması
İşitmenin korunması
Orta yüz büyümesinin korunması
Fonksiyonel ve estetik bakımdan yeterli bir üst diş arkı oluşturulması
İleride düzgün bir konuşmanın sağlanmasıdır.
YARIK DAMAK OPERASYON SONRASI BAKIM
Yarık damaklı bebeklerde ameliyat sonrası yapılması gereken bakım, yarık dudağa göre daha önemli ve zordur. Ameliyatın tamamlanmasının ardından, erken dönemden itibaren ağız içinden sızıntı şeklinde bir kanama meydana gelebilir. Bu kanama, asfiksi (boğulma) sebebi olabileceğinden dolayı, çok iyi bir şekilde takip ve kontrol edilmelidir. Aynı zamanda, şişmiş bir dil de geriye kaçarak boğulmaya sebep olabilmektedir. Erken dönemde ve en azından ilk 3 ile 5 gün arasında bebeğin mamaları partiküllü olmamalı ve berrak gıda almalıdır. İlk zamanlar bakımı zor olmasına rağmen ağız içindeki kesiler 3 ile 4 gün arasında, hızlı bir şekilde iyileşirler.
ALTERNATİF TEDAVİ
Yarık dudak damak ameliyatının, herhangi bir alternatifi bulunmaz. Bu ameliyatlar çocuğun fonksiyonel ve estetik açıdan düzelmesini sağlarlar. Ameliyatların doktorunuz tarafından tavsiye edilen yaşlar içerisinde yapılması gerekmektedir. Ameliyata geç kalma veya doktorun belirttiğinden daha erken dönem içerisinde yaptırma gerçekleştiği zaman, çeşitli fonksiyonel ve estetik sorunlara sebep olabilir. Yalnızca, bifid uvula olarak bilinen ve yarığın yalnızca küçük dilde olduğu sınırlı durumlarda operasyon yaptırmasanız da fonksiyonel ve estetik bir bozukluk görülmez. Böyle bir deformitede karar, aileye bırakılabilir ve hastanın genel sağlık durumuna bakılır.
