Çernobil'in radyasyon yiyen siyah mantarı insanlık için umut olabilir
Çernobil’de radyasyonla büyüyen siyah mantarların, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda bile daha hızlı geliştiği tespit edildi. Bilim insanları, bu olağanüstü organizmaların gelecekte astronotları kozmik ışınlardan koruyacak biyolojik kalkanlara dönüşebileceğini düşünüyor.
1986’da yaşanan nükleer felaketin ardından Çernobil, dünyanın en ölümcül bölgelerinden biri hâline geldi. Ancak tüm canlıların yok olmasının beklendiği alanda şaşırtıcı bir gözlem yapıldı: Cladosporium sphaerospermum adlı siyah mantarlar, yüksek radyasyonun hâkim olduğu bölgelerde büyümeye devam ediyor, hatta gelişimleri hızlanıyordu.
Bu mantarların ayırt edici özelliği, hücre duvarlarında yüksek miktarda melanin bulunması. İnsan derisinde UV ışınlarından korunmayı sağlayan melanin, bu mantarlarda iyonize radyasyona karşı bir tür “biyolojik zırh” görevi görüyor. Melanin radyasyonu soğutup dağıtırken, bazı araştırmalara göre enerjiyi organizmanın metabolizmasına bile aktarabiliyor. 2007’de nükleer bilimci Ekaterina Dadachova’nın yaptığı deneylerde, melanize mantarların radyoaktif sezyum karşısında %10 daha hızlı büyüdüğü gözlemlenmişti. Bu süreç için “radiosynthesis” yani radyasyonla beslenme kavramı önerildi.
UZAY İSTASYONU’NDA BİLE DAHA HIZLI BÜYÜDÜLER
Bu olağanüstü davranış yalnızca Çernobil ile sınırlı değil. 2018’de Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderilen aynı mantar türü, Dünya’daki örneklere kıyasla %21 daha hızlı büyüdü. Bu artışın sebebi tam olarak bilinmese de deneylerde mantar tabakasının altına yerleştirilen cihazlar, ince bir mantar tabakasının bile iyonize radyasyonun bir kısmını engellediğini gösterdi.
Bu bulgu, özellikle Ay ve Mars yüzeyinde kurulacak geleceğin uzay üsleri için büyük önem taşıyor. Astronotlar, bu ortamlarda Dünya’dakinin yüzlerce katı kozmik ışına maruz kalıyor. Geleneksel radyasyon kalkanları (su, çelik, kurşun vb.) ağır olduğu için uzaya taşınmaları maliyetli.
NASA’daki bazı araştırmacılar, gelecekte astronot barınaklarının duvarlarının bu mantarlardan “büyütülebileceğini”, böylece uzay kolonilerinin biyolojik radyasyon kalkanına sahip olabileceğini öngörüyor.
Çernobil’in ölümcül atmosferinde doğan bu siyah mantarlar, insanlık için bir zamanlar felaketin sembolüyken, şimdi ironik bir şekilde başka bir ölümcül ortamdan uzayın kozmik radyasyonundan– koruyabilecek bir araç olarak görülüyor.
Kaynak: BBC
