Suriye’de muhalif grupların başkent Şam'a ilerleyip almasıyla 13 yıldır süren iç savaşta yeni bir sayfa açıldı. Muhaliflerin başlattığı yürüyüşten en büyük darbelerden birini de Rusya'ya sığınan Beşar Esed'in destekçisi İran aldı.
Hem ABD hem de İsrail basınında Beşar Esed’in Suriye’yi terk etmesinin ardından Tahran'ın durumu detaylı bir şekilde işlendi.
İsrail'in Hamas ve Hizbullah liderlerini öldürüp bu örgütleri zayıflatmasının ardından Esad'ın da düşmesinin Tahran'ın dış politikasını özetleyebilecek Direniş Ekseni konseptine büyük darbe vurduğu vurgulandı.
Washington Post, İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi'nin pazar akşamı Filistin, Lübnan, Irak, Yemen ve Suriye'de destekledikleri güçlere işaretle "Direniş Ekseni gerçekten zor bir yıl geçirdi" dediğini hatırlattı.
Amerikan gazetesine adı ve görevinin gizli kalması koşuluyla konuşan Batılı bir diplomat, "Suriye olmadan Direniş Ekseni tamamen çözülebilir" ifadesini kullandı.
Irak'taki Şii militanlara yakın bir kaynak İran'ın Suriye'ye yardım göndermelerini istemesini beklediklerini ancak bu gerçekleşmeyince hayal kırıklığına uğradıklarını söyledi.
Bölgeden bir diplomat ise İran'ın Esad'ı "ümitsiz vaka" gibi gördüğünü ifade etti.
"İran, stratejisini yeniden düşünmeli"
Roma'daki Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nün Ortadoğu programının başındaki Maria Luisa Fantappiè, "İran vekillere dayanan stratejisini yeniden düşünmeli. Vekil örgütler faydadan çok yük getiriyor" dedi.
Tahran, ülke savunmasını İran toprakları dışından başlatmayı tercih ettiğini belirtiyor ancak buna karşı çıkanlar da var. Eskiden İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Başkanı olan Haşmetullah Felahatpişe'nin X (Twitter) hesabında "İranlılar mutlu olabilir. Bu milletin paralarını örümcek ağlarıyla harcamaya kimsenin hakkı yok" diyerek tepki gösterdiği bildirildi.
Mahmud Ahmedinejad, İran Cumhurbaşkanı iken ona danışmanlık yapan Abdülrıza Davari, "Her yönetimin asli müttefiki halkıdır. Dış saldırılara karşı hayatta kalmaları için halkın mutluluğu gereklidir" diyerek Tahran'a uyarıda bulundu.
New York Times da İran devlet televizyonlarında dış politikaya dair özeleştirilerin görüldüğünü aktardı.
Gazeteye konuşan muhalif İranlılar, Esad'ın düşüşünün kendi toplumlarına ilham vermesini umduklarını söyledi.
Times of Israel ise İran'ın bölgede hegemonya kurma iddiasının hayati bir darbe aldığını bildirdi.
Diğer yandan Tahran'ın nükleer program kartıyla kendi topraklarını dış saldırılardan koruyabileceğine ve Yemen'deki Husilerin gücünü koruduğuna işaret edildi.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, Esad'ın düşmesi sonrasında devlet televizyonuna konuşarak Suriye'deki son gelişmeleri değerlendirmişti.
İran ve Suriye'nin istihbarat servislerinin İdlib'deki hareketlilikten haberdar olduğunu ve bu bilgileri Şam'a ilettiklerini dile getiren Erakçi, "Beklenmedik olan şey, Suriye ordusunun yetersizliği ve gelişmelerin hızıydı. Beşar Esad da ordusunun performansından şikayetçiydi. Görünen o ki, Suriye ordusu psikolojik bir savaşa teslim oldu" demişti.
Erakçi, Esad'la son görüşmelerinde orduyu motive edip halkla daha fazla diyalog ve işbirliği içinde olmasını önerdiklerini vurgulayıp sözlerini şöyle sürdürmüştü:
Bu son hamlenin Suriye'de başarılı olmasının temel nedeni, Suriye ordusunun motivasyon kaybı nedeniyle direniş göstermemesi.
Esad yönetiminin reform hamlelerinde geciktiğini savunan Erakçi, "Gelişmeleri yakından izliyoruz. Suriye'deki iç savaş, ülkenin parçalanması ve İsrail'in bu durumdan faydalanmasından endişe ediyoruz. Şam'da yönetime geçecek kimselerle ilişkilerimizin geleceği, onların, İran devletiyle Suriye'deki Şiilere karşı tutumları ve İsrail'le terörist gruplara yönelik mesafelerine bağlıdır" ifadelerini kullanmıştı.
İran Dışişleri Bakanı, Suriye'deki son gelişmelerin Lübnan'da Hizbullah'ı zora sokmamasını beklediklerini de sözlerine eklemişti.
