Lockheed Martin şirketince üretilen F-35 savaş uçakları Amerikan silah şirketleri için 'saadet zinciri'ne dönüştü. Dünyanın en pahalı silah programının toplam maliyeti dudak uçuklatıyor.

ABD Hükümeti Sorumluluk Ofisi (GAO) tarafından yayınlanan F-35 raporu, bugüne dek 1000 adedin üzerinde üretilmiş 5. nesil savaş uçaklarının toplam maliyetinin 2 trilyon doları aşacağını kaydediyor.

Rapora göre, ABD ordusu envanterinde halihazırda 630 adet F-35 bulunuyor. Amerikan Hava ve Deniz Kuvvetleri bu uçaklardan yaklaşık 1800 adet daha satın almayı planlıyor. ABD Savunma Bakanlığı, F-35'lerin 2088 yılına kadar operasyonel uçuşa devam edeceğini öngörüyor.

F-35 filosunu ayakta tutmak için maliyetlerin hızla arttığına dikkat çeken rapor, 2018'de 1,1 trilyon dolar tutarında gösterilen masrafın 2023'te 1,58 trilyona yükseldiğini hatırlatarak güncel maliyetin 2 trilyonu aştığını bildiriyor.

Hangarda bekleyen uçakların yaklaşık yarısı uçamaz durumda olmasına ve kullanılabilirliği azalmasına karşın F-35'ler, Amerikan bütçesinde kara delik olmayı önümüzdeki yıllarda da sürdürecek. Bu durum GAO raporuna şu ifadelerle yansıdı:

"F-35'in planlanan kullanımı ve bulunabilirliği azaldı. Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri önümüzdeki dönemde F-35 uçaklarını yıllık bazda başlangıçta tahmin edilenden daha az uçuracak. F-35 filosunun genel kullanılabilirliği son 5 yılda önemli ölçüde azalma eğilimi gösterdi ve uçağın hiçbir çeşidi (yani F-35A, F-35B ve F-35C) kullanılabilirlik hedeflerini karşılayamadı."

ABD ordusu, tek bir F-35'i ayakta tutmak için yılda en az 6,8 milyon dolar paranın harcanması gerektiğini belirtiyor. Bakım-idame masrafı önceki yıllarda uçak başına 4,1 milyon dolar olarak hesaplanmıştı.

Önümüzdeki yıllarda devam edecek satın alımlarla birlikte Lockheed Martin'den toplamda 2 bin 500 adet F-35 edinmiş olmayı planlayan Pentagon, bu uçakların satın alınması, bakımı ve idamesi için 2 trilyon doları aşan maliyeti gözden çıkardı.

Mevcut tablo, envanterde kaldığı süre boyunca her F-35'in en az 800 milyon dolara mâl olacağını ortaya koyuyor.

ABD Hükümeti Sorumluluk Ofisi'ne göre, uçak alımları için bütçeden ayrılacak pay 442 milyar düzeyinde olacak. Fakat asıl büyük miktarı bakım-idame maliyeti oluşturuyor. GAO raporunda F-35'leri ayakta tutmak için harcanacak para yaklaşık 1,6 trilyon dolar olarak gösterildi. Harcanan ve harcanacak paranın toplamı böylelikle 2 trilyon doları aşıyor.

Pratt&Whitney yapımı F135 tipi motorda yaşanan termal problemlerin çözümü için donanım ve yazılım güncelleme çalışmaları ise sürüyor.

F-35 Blok-4 aşamasına giden yolda TR-3 (Technology Refresh-3) güncelleme paketi, seri üretim bandından çıkan F-35A'lara uygulandı. Ancak TR-3 güncellemesinde pek çok sorunla karşılaşıldı. Bu nedenle bu paketin halihazırda envanterde bulunan diğer F-35'lere uygulanmasından şimdilik vazgeçildi.

GOA raporu, F-35 Blok-4 modernizasyon paketini geliştirme hedefine harcanacak paranın 16,5 milyar dolar olduğunu kaydediyor.

Önümüzdeki yıllarda ABD Hava Kuvvetleri toplamda 1763 adet F-35A'ya sahip olacak. Deniz piyadelerine toplamda 353 adet F-35B ile 67 adet F-35C tahsisi öngörülürken ABD Deniz Kuvvetleri ise toplam F-35C varlığını 273'e yükseltmeyi hedefliyor.

GOA raporunda F-35 uçaklarının operasyona hazırlık seviyeleri de yer buldu. Buna göre 2023 yılında ABD envanterindeki F-35A varlığının ancak yüzde 51,9'u operasyonel uçuşa hazır durumdaydı. Bu oranın giderek daha da düştüğü belirtiliyor. Aynı yıl F-35B'lerdeki oran ise yüzde 59,7'de kaldı. F-35C'lerin ise ancak yüzde 61,9'u 'uçabilir' durumda.

Rapor, küresel saadet zinciri F-35'lerin karşılaştığı temel sorunları da şöyle sıralıyor: TEDARİKÇİLERE AŞIRI BAĞIMLILIK: ABD hükümetinin depoda yedek parça durumu konusunda karar verme yeteneği ve etkisi sınırlıdır.

YETERSİZ EĞİTİM: F-35 bakımlarına ilişkin eğitimler büyük ölçüde yetersizdir.

TEKNİK VERİ EKSİKLİĞİ: Onarımlar için teknik verilere erişim sıkıntısı, organizasyon ve depo düzeyinde bakım sürecinin gecikmesine yol açıyor.

FİNANSMAN ÖNCELİKLENDİRMESİ: Harcama kalemlerindeki ayarlamalar bakım-idamede yeterli seviyeye ulaşılmasını engelliyor.

DESTEK EKİPMANI EKSİKLİĞİ: F-35 destek ekipmanları sıklıkla uçuş hatlarında bulunmuyor.

YEDEK PARÇA EKSİKLİĞİ: Kurulum ve dağıtımlarda yedek parça eksikliği F-35 programında gecikmelere neden oluyor.

Kaynak: TR Haber