İstanbul kapalı çarşıya Hint’ten Yemen’den, Bağdat-Basra’dan kervanlar gelirmiş. Çarşı esnafının siparişleri kumaş, kürk, baharat, mücevherat her ne ise dağıtılır, paraları deftere yazılır, daha sonra tahsil edilirmiş. Ticari ahlâk, güven üzre imiş..
Ne var ki bir alış veriş sonrasında, hilebaz esnafın biri yanlış hesaplamalarla avanak yerine koyduğu kervancıyı yüklü bir zarara sokup, uğurlamış.
İlk önce hesaptaki yanlışlığı anlayamayan kervancı Bağdat’a doğru yola koyulmuş. Ama aklı yanlış hesabın can yangınlığında.. Yol uzun, zaman bol; hem gider hem bütün hesapları tekrar tekrar gözden geçirirmiş.
Nice zaman sonra, nasıl aldatıldığını, nerede hileye kurban gittiğini farketmiş. Kervanı oğluna emanet edip, atına binmiş ve hızla gerisin geri İstanbul’a yollanmış.
Birkaç gün sonra varmış İstanbul’a. Fakat hilebaz esnafın ha deyince parasını vermeyecek tıynette olduğunu anladığı için, Kapalıçarşı Ağası’nın yardımını istemiş. Ağa ile bir güzel plan yapıp ertesi gün tatbik etmişler.
Sabah hilebaz esnafın dükkanına bir hanımla bir adam varmış.
-Sorup soruşturduk bu civarda en dürüst, en güvenilir kişi sizmişsiniz. Biz Hicaz’a gideceğiz. Size bu çantayı emanet etmek istiyoruz demişler. Çantaların içinde inci, altın, elmas envaî çeşit müccevher...
-Olur ya gelemezsek bunlar size helâli hoş olsun. Bize hayır dua eder, belki bir hayrat yaptırırsın diye de eklemişler..
Bunları duyan esnaf sevinçten ne yapacağını bilemez durumda, bu cömert misafirlerine izzet ikramda bulunma telâşına kapılmış haldeyken, mağdur kervancı çıkagelmiş içeri..
Esnaf, onu görür görmez, daha kervancı lafa başlamadan, selamını almış ve,
-Azizim hoşgeldin.. Bizim hesapta bir yanlışlık olmuştu.. Herhal onun için döndün. Merak etme paralarını ayırdım. Buyur al..” demiş, parayı vermiş ve ardından “Biraz meşgulüm, kusuruma bakma” deyip, hemen tekrar cömert misafirleriyle ilgilenmeye dönecek olmuş..
Lakin, içi mücevher dolu çanta ellerinde o cömert misafirler,
-Artık zahmet buyurmayın. Biz emanet bırakmaktan vazgeçtik! demesinler mi..
Hilebaz esnaf bir onların kapıdan süzülüp çıkmasına, bir karşısında kendisinden aldığı paralarla tebessüm eden kervancıya bakakalmış. Nasıl bir oyuna geldiğini anlamış ve bağırmış;
-Demek ta Bağdat’tan bana bu oyunu yapmak için döndün ha!..
Kervancı hem tebessüm etmiş hem başını sallamış ağır ağır “evet” dercesine ama, hemen o sıra yanında beliren Kapalıçarşı Ağası vermiş cevabı:
-Yanlış hesap adamı Bağdat’tan döndürtür, senin de papucunu dama attırır! demiş..
Bir esnafın “papucu dama atıldığında”, itibarı berbat olur, esnaf loncasından tard edilirmiş.
“Yanlış hesap Bağdat’tan döndürür” sözü buradan kalmış.. Kötü esnafın papucunun dama atıldığı devirlerden..
