Irak'taki İran yanlısı Halk Seferberlik Güçleri (PMF), terör örgütü PKK'yı ortadan kaldırmaya yönelik - İran'ın da onayıyla - Bağdat ile Ankara arasında yapılan çok önemli bir anlaşmanın ortağı oldu. Iraklı ve Türk kaynaklar, son anlaşmanın PKK'ya yönelik askeri operasyonların ötesine geçerek Gazze'deki savaşın sona ermesinden sonra Orta Doğu'nun şekline ilişkin kapsamlı düzenlemeleri kapsadığını söyledi.

Bir Türk yetkili Şarku'l Avsat'a, "Ankara'nın planının" bir kısmının savaş sonrasında gerçekleşecek değişikliklere hazırlanmak ve "bölgede, özellikle Irak'ta sıfır güvenlik sorunu" yaşama kararlılığı olduğunu söyledi. Ancak Sincar'da terör örgütü PKK ile Şii gruplar arasındaki “kan kardeşliği” Türkiye'nin yeni planına engel teşkil edebilir.

Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan geçtiğimiz hafta ülkesi ile “Irak devleti tarafından finanse edilen resmi bir kurum” arasında Sincar konusunda mutabakata varıldığını söylemişti. Görünen o ki Türkiye, siyasi ve askeri açıdan en büyük ağırlığını Irak'a veriyor ve güney sınırındaki kronik gerilimleri sona erdirmek için daha geniş ilişkiler arayışında. Bağdat'taki iç dengeler ve PKK'nın Sincar'da artan gücü bu planı baltalayabilir.

Iraklı kaynaklar, "kapsamlı Türk faaliyetinin" bölgeye yönelik savaş sonrası düzenlemelerin bir parçası olduğu ve bunun "gerginlik kaynaklarının ortadan kaldırılması" gerektirdiği konusunda hemfikir.

Türkiye Dışişleri Bakanı Fidan, 13 Mart'ta Iraklı mevkidaşı Fuad Hüseyin ile Bağdat'ta bir araya geldi. Toplantıda PMF lideri Faleh el-Fayyad ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Qasim el-Araji'nin de aralarında bulunduğu güvenlik yetkilileri hazır bulundu.

Hükümetten yapılan açıklamada, Irak'ın PKK'nın kendi topraklarındaki varlığını "anayasanın ihlali" olarak değerlendirdiği belirtildi. Türkiye, terörist olarak gördüğü PKK'nın ortadan kaldırılması için 40 km derinliğinde bir tampon bölge oluşturulmasından söz ederek açıklamaya övgüde bulundu. Bölge Süleymaniye bölgesinden başlayıp Sincar'dan geçerek Suriye sınırına ulaşacak.

O gece Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Fidan'la birlikte Ankara'ya dönmedi. Geride kaldı ve geceyi Irak sınırında, Hakkari'de konuşlu Türk kuvvetlerinin karargâhında geçirdi. Bir Iraklı kaynak, resmi istişareler başladığında "Sıfır saat dahil her şeyin hazır olduğunu" söyledi.

Planı ülkeler arasında "benzeri görülmemiş" olarak nitelendirdi ve PMF'nin bazı bölgelerde destek sağlamak için dahil olacağını ekledi. İran'ın neden PKK'yı Irak'ta ortadan kaldırmayı kabul ettiği hala belirsizliğini koruyor; özellikle de partinin faaliyetlerinin 2016'dan bu yana Tahran'ın Şam ve Beyrut'a uzanan stratejik rotası üzerindeki İran yanlısı gruplarla bağlantılı olması nedeniyle.

Iraklı kaynaklar, anlaşmanın, Irak'ta Tahran'la gerilimin hafifletilmesi ve İran'ın bölgesel ticarette Türk garantileriyle daha büyük bir rol oynaması konusunda Türkiye'nin Amerikalılarla arabuluculuğunu içerdiğini söyledi. Bu aynı zamanda petrol ihracatı ve IKBY Bölgesi ile Kerkük'teki “kusurlu” durum gibi krizlerin aşılmasında İran'ın Bağdat'a yardım etmesinin sağlanmasını da içeriyor.

Iraklı bir diplomat, anlaşmanın siyasi yönlerinin "Gazze'deki savaş bittikten sonra gerçekleşmesi beklenen kapsamlı değişikliklere" hazırlandığını söyledi. Bir Türk yardımcısı Şarku'l Avsat'a Ankara'nın savaş sonrası durumla ilgili bölge ülkelerini kapsayan bir dosya hazırladığını doğruladı.

İsminin açıklanmaması kaydıyla konuşan Türk yetkili, Türk dışişleri bakanlığı ve güvenlik kurumlarının yaklaşık beş ay önce Ankara'nın savaş sonrası aşamada seçeneklerini ve beklenen değişikliklerle nasıl başa çıkılacağını kapsayan bir plan taslağı hazırladığını söyledi. "Irak ve Suriye bu resmin bir parçası" dedi.

Eski Ninova Valisi Sünni siyasetçi Atheel el-Nujayfi, Şarku'l Avsat'a şunları söyledi: “Bölgedeki tüm ülkeler Gazze'deki çatışmanın savaş sonrası bir safhası olduğunun farkında. Bölgedeki büyük güçlerin stratejilerinde değişiklikler yapılacak.” Bu değişiklikler, ya gelecekte daha büyük bir rol üstlenmeye hazır olacak ya da bu ülkelerin ulusal güvenliğini etkileyebilecek her türlü planı engelleyecek önleyici adımlar gerektirmektedir. Türkiye'nin çıkarlarını geliştirmek için stratejik hesaplamalar yapma konusunda oldukça aktif olduğunu söyledi.

Ancak bir Türk diplomatik kaynağı, Irak'taki Türk askeri operasyonlarının Gazze'deki durumla doğrudan bağlantılı olduğu iddiasını yalanladı. Operasyonların haziran ayında başlayacağını öngördü. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın nisan ayında Bağdat'a gitmesi bekleniyor. Türk kaynakları, ortak bir operasyon komuta merkezi ve bir tampon bölgesinin kurulması için bir anlaşma imzalamaya hazırlanıyor, bu da “etkili bir şekilde sıfır saate ulaştığımız anlamına gelecek” dedi.

İran yanlısı Koordinasyon Çerçevesinden Iraklı bir yetkili, Ankara'nın PKK'nın nüfuz bölgelerini Irak ve İran ile “güvenli ortaklık bölgesi”ne dönüştürmek istediğini söyledi. Türkler "bu dosyadaki ilgili bölgesel aktörlerin savaş sonrası aşamaya sıfır gerilimle ulaşması konusunda açık bir istek" gösterdi. Bu, Türkiye'nin Irak'ta neden bu kadar ağırlık verdiğini açıklayabilir. El Nuceyfi, "Bölgedeki bu istikrarsızlık ortamında Türkiye'nin ateş topunun kendisine doğru yuvarlanmasını engellemesi gerekiyor" dedi. Bu nedenle Irak ve Suriye'yi "PKK'nın daha büyük bir krize dönüşmemesi için kendisiyle doğrudan ve güçlü tedbirler almaya" çağırıyor.

Bu arada Iraklı kaynaklar, Tahran'ın Türklere Irak'ta faaliyet göstermeleri için onay verdiğini söyledi. Iraklı bir politikacı, bunun iki ülke arasında gerçekleştirilen resmi istişarelerde PMF'nin dikkate değer varlığıyla yansıtıldığını söyledi. Kaynaklar, Sincar'da PKK'ya karşı silahlı çatışma çıkma ihtimalinin henüz çözülmediğini ortaya çıkardı. Türkiye'nin askeri planı, IKBY Bölgesi'ndeki dağlık bölgelere geniş bir askeri operasyon yapılmasını öngörürken, Bağdat da istihbarat desteği, harita ve bilgi sağlıyor ve sınırı izliyor.

Ancak Süleymaniye ve Sincar, Türkiye'nin tampon bölgesinin dışında yer alıyor ve İran'ın çıkarlarıyla kesişiyor; Ankara'nın bunlar üzerinde farklı siyasi ve güvenlik düzenlemeleri yapmasını talep ediyor. Kürt bir kaynak Şarku'l Avsat'a, Türklerin Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) başkanı Bafel Talabani ile ortaklık fırsatlarını araştırmak ve görüş ayrılıklarını çözmek de dahil olmak üzere yeni bir ilişki kurarak Süleymaniye'deki PKK'yı etkisiz hale getirmeye çalıştıklarını söyledi. Kürdistan Demokrat Partisi Erbil'de. Al-Nujayfi, aralarında Talabani'nin de bulunduğu KYB liderlerinin bölgedeki büyük ülkeler arasında varılan anlaşmalarla karşı karşıya gelmelerinin zor olacağını söyledi. Dolayısıyla anlaşmaların İran tarafından kutsandığı ve Irak, Türkiye ve Kürdistan'daki resmi otorite tarafından onaylandığı konusunda hiçbir şüphe olamaz.

Ancak Sincar'daki durum bölgesel planların önünde engel olmaya devam ediyor. Türkiye'nin anlaşmasına göre buradaki durum PMF tarafından ele alınacak. El Nuceyfi, Şarku'l Avsat'a Şii grupların etkisinin Sincar'la sınırlı olduğunu ve diğer Kürt bölgelerine yayılmadığını söyledi. Ancak Sincar'da durum farklı. Türkiye-Suriye sınırında yer alan nüfusun çoğunluğu Ezidilerden oluşuyor ve çok sayıda silahlı grup barındırıyor. Kasabadaki yerel bir yetkili, Irak ordusunun bile oradaki gruplardan biri gibi davrandığını söyledi. Sincar'ı, cephe hatlarının birbirine yakın mesafede olduğu, bölgesel ve yerel çıkarları temsil eden silahlı grupların her zaman tetikte olduğu Lübnan iç savaşı sırasındaki Beyrut'a benzetti.

Şii bir grubun üyesi, Haşdi Şabi (PMF) ile terör örgütü PKK arasında yıllar içinde bir ittifakın büyüdüğünü ve IŞİD'e karşı yürütülen savaşlar sırasında bir "kan kardeşliği" oluşturduklarını söyledi. Son yıllarda sahadaki ortaklığın ardından PMF'nin PKK savaşçılarını nasıl etkisiz hale getireceği henüz belli değil. Bu ittifakın niteliğine ilişkin bilgiler farklılık göstermektedir. Şii grupların önde gelen iki üyesi Şarku'l Avsat'a, Haşdi Şabi'nin lojistik ve askeri hizmetler karşılığında Sincar, Ninova ve diğer bölgelerdeki PKK liderlerine güvenli yerler sağladığını söyledi.

Bağdat'taki güçlü bir grubun liderinin de aralarında bulunduğu sahadaki üç kaynak, durumun "bunun çok daha ötesine gittiğini, çünkü Haşdi Şabi (PMF) ile PKK arasında ittifak kurma kararının İran tarafından alındığını" söyledi. Yetkililer, Irak ordusunun eski Başbakan Mustafa el Kazimi döneminde Sincar'da PKK ile iki kez karşı karşıya geldiğini de ekledi. ve iki kere de mağlup çıktı.

Üstelik PKK'nın Sincar'da özellikle dağlık bölgelerde tünel ağı kurduğunu iddia ettiler. Yerel gazeteciler Şarku'l Avsat'a daha önce Sincar'dan tünellerin bulunduğu bölgelere kazıcı taşıyan kamyonlar gördüklerini söyledi. Sincar halkı ve Şii grup üyeleri Şarku'l Avsat'ın tünellerle ilgili sorusuna yanıt vermedi. Ninova'dan önde gelen bir siyasetçi, PKK'yı "dağıtım, seferberlik ve kontrolü sağlamlaştırma konusunda uzman bir güç, dolayısıyla Haşdi Şabi'nin partiyi nasıl ortadan kaldırabileceğini veya Türkiye'nin onu etkisiz hale getirmesine nasıl yardımcı olabileceğini tahmin etmek zor olacak" diye tanımladı.

Al-Nujayfi, PKK'nın Irak için yerel meselelere ağırlık verecek bir sorun haline geleceğini, dolayısıyla bu “iç krizle” mücadelede Türkiye'nin yardımına ihtiyaç duyacağını söyledi. PKK eninde sonunda bunun bir piyon ve müzakere kartından başka bir şey olmadığını anlayacaktır. Artık bir role hizmet etmediğinde herkes onu ortadan kaldırmak için işbirliği yapacaktır" diye ekledi.

Soru şu: Haşdi Şabi (PMF), PKK savaşçılarını nasıl etkisiz hale getirecek? Eski Irak Başbakanı Nuri El Maliki, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir televizyon röportajında, "Sincar halkına zarar verdikleri sürece PKK'lı silahlı adamlarla yüzleşmek gerektiğini" söyledi. Ancak savaşçıların sınır dışı mı edileceği yoksa kontrol altına mı alınacağı konusuna değinerek, bu partiye karşı Türkiye ile işbirliğinin nasıl gerçekleşeceğini bilmediğini sözlerine ekledi. Şii bir siyasetçi şunları söyledi: "İran'ın yeşil ışığı belirleyici değil."

Anonimlik şartıyla konuşurken,Tahran'ın “Türkiye ile iyi bir anlaşma önünde durduğunu, ancak boş bir çek imzalamayacağını ve Irak'taki silahlı etkisini tehlikeye atmayacağını” da sözlerine ekledi. İran izliyor ve gelişmelere göre her şey değişebilir. Şu anda bildiğimiz tek şey Sincar'da sınırlı bir çözümün mevcut olduğudur" dedi. Diğer kaynaklar Şarku'l Avsat'a, Haşdi Şabi (PMF)'nin yerel PKK üyelerini Şii gruplar arasında konuşlandırarak partinin görünür varlığını sona erdireceğini söyledi. Böyle bir hamle, Kürdistan Demokrat Partisi'ne sadık Kürt güçleri pahasına Sincar'ın tam kontrolünü garanti altına alacaktır.

Bu ne anlama gelir? Haşdi Şabi (PMF), Türk anlaşmasını Irak, İran ve Türkiye üzerindeki stratejik bölgedeki nüfuzunu güçlendirmenin bir yolu olarak görecek. Teorik olarak askeri operasyon, PKK'lılarrın IKBY'nin dağlık bölgelerine sürülmesiyle sonuçlanacak. Ayrıca Türkiye'nin tampon bölgesini, İranlı grupların Suriye yakınlarında konuşlandığı İran bölgesiyle birleştirecek. Bağdat'taki siyasi ve diplomatik yardımcılar, "Tahran belirleyici bir anda beklenmedik bir kart ortaya çıkmadıkça" her şeyin planlandığı gibi gitmesi gerektiğini söyledi.

ÇEVİRİ, KAYNAK: X/TARİH POLİTİKA