M.S. 5'inci yüzyılda Roma İmparatorluğu bünyesinde yaşayan Hristiyanların ibadetlerini gizli olarak yaptıkları, Bizans döneminden günümüze kadar gelen tarihi bir miras olan Solhan ilçesindeki Zağ Mağaraları, uzun yıllar baskı gören Hristiyanların saklandıkları, ibadetlerini gizli yaptıkları ve yaşamlarını sürdürdükleri yer olarak kullanılmış.

Beş ayrı kattan oluşan mağara, yapıldığı döneme özgü mimarisiyle dikkat çekiyor. Murat Nehri'ne bakan tarafı yerden yaklaşık 300 metre yükseklikte bulunan mağaranın katlar arası çapraz geçişleri bulunuyor.

Katlar arası geçiş, yuvarlak bacalarla, odadan odaya geçişler ise kapılarla sağlanıyor.

Bingöl Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Görevlisi Nebi Butasım, Zağ Mağaraları'nın tarihi hakkında kesin bir bilginin olmadığını belirterek, mağaranın tarihinin ortaya çıkarılması için çalışmaların sürdüğünü söyledi.

Butasım, mağaranın bir bölümünü Hristiyanların su deposu olarak kullandıklarını ifade ederek, "Beş katlı ve üç ayrı birim halinde inşa edilmiş olan yapının her katında 5 ve 8 oda bulunmakta. Kaya yerleşkesi olarak yapılan yapının en önemli yerlerinden biri baca şeklinde olan gizli geçitlerin bulunmasıdır. Bu gizli geçitlerle bütün odalara girişler sağlanmaktadır." dedi.

Konuşmasının devamında Butasım "Özellikle 1'inci kattaki gizli bulunan geçit alanında kayayla oyulmuş iki sarnıç bulunmaktadır. Beyaz sıvayla kaplanmış bu sarnıcın Pagan inancından kaçan tek tanrıya inanan Hristiyanlar tarafından su deposu olarak kullanıldığını düşünmekteyiz" şeklinde ifade etti.

Zağ Mağaraları'nın tarihiyle ilgili herhangi bir süsleme ve yazı özelliğinin olmadığını anlatan Butasım, "Köylüler daha önceden alt taraflarda yazı olduğunu belirtiyorlar, ancak günümüzde o yazı tahrip olmuş ve hiçbir şekilde tespit edilememektedir." diye konuştu.

Benzetme ile tarihlendirme yaptıklarını belirten Butasım "Zağ yerleşkesinin tarihi konusunda söyleyebileceğimiz en önemli buluntu ise yapının bacasının ve odaların geçişlerinin Bolu'nun Seven ilçesindeki bir kaya yerleşkesine benzemesinden yola çıkarak bir tarihlendirme yapabiliyoruz. Seven ilçesindeki kaya yerleşkesi Bingöl'deki Zağ Mağaraları'na benziyor" dedi.