Haber Merkezi Giriş Tarihi: 2025-04-15 23:36

Dolar tarihi rolünü kaybediyor!

ABD Başkanı Donald Trump’ın 2 Nisan’da açıkladığı geniş kapsamlı gümrük tarifeleri küresel piyasalarda adeta deprem etkisi yarattı. Hisse senedi fiyatları sert düştü, piyasa oynaklığını ölçen VIX Endeksi yükseldi, ABD Hazinesi tahvil getirileri ise hızla tırmandı. Bu tür gelişmeler genellikle yatırımcıların güvenli liman arayışına yönelmesiyle doların değer kazanmasına yol açar. Ancak bu kez beklenenin aksine dolar da değer kaybetti. Bir dönem ABD Merkez Bankası’nın üst düzey isimlerinden biri olan ve şu anda Amerikan Girişimcilik Enstitüsü’nde kıdemli araştırmacı olarak görev yapan Steven Kamin’e göre, dolar basit ekonomik göstergelere göre dahi son dört yılın en büyük düşüşünü yaşadı.

Bu durum, Kamin’e göre, piyasalardaki dalgalanmanın Trump’ın deyimiyle sadece yatırımcıların “fazla heyecanlanmasından” ibaret olmadığını gösteriyor. Zira dolardaki düşüş trendi, küresel yatırımcıların, ABD ekonomisinin performansı ve yönetimi konusunu ciddiyetle yeniden değerlendirmeye başladığına işaret ediyor olabilir. Kamin Financial Times’taki yazısında doların hâlâ dünyanın en önemli para birimi olduğunu hatırlattı. Gerçekten de uluslararası ticaretin yarısından fazlası dolar cinsinden faturalandırılıyor. ABD dışı ülkeler arasında gerçekleşen ticari işlemlerin önemli bir kısmı da dolarla gerçekleştiriliyor. Küresel finansal işlemlerin büyük kısmı dolar üzerinden yapılıyor. ABD, dünya gelirinin yalnızca dörtte birine sahip olmasına rağmen, uluslararası döviz rezervlerinin yaklaşık `’ı Dolar cinsinden tutuluyor.

Kamin ve çalışma arkadaşı Mark Sobel’e göre, doların dünya ticaretindeki baskınlığı ABD ekonomisinin gücü, ABD’de hukukun üstünlüğü, ekonomik politikaların temkinli yönetimi ve müttefiklerle kurulan sağlam ilişkiler sayesinde mümkün olabiliyor. Ancak ekonomistlere göre, eğer ABD bu avantajlarını terk eder, sorumsuz ticaret ve maliye politikaları izler, ticaret anlaşmalarını bozup müttefiklerini tehdit eder ve küresel kurumların desteğini zayıflatırsa, ülkeler dolara alternatif aramaya başlayabilir. Kamin “Trump, ülkeleri doları terk etmeleri hâlinde tarife uygulamakla tehdit ediyor. Ancak aslına bakılırsa bu dolarsızlaşma süreci ABD’nin ticaret ortaklarına yönelik attığı pervasız adımlarla çok daha hızlı ilerleyebilir” uyarısında bulunuyor. Bu sürecin başlayıp başlamadığı sorusuna net bir yanıt vermek için erken olduğunu belirten ekonomist, Trump’ın tarifeleri açıklamasının ardından piyasalarda yaşanan çalkantının ve özellikle de ABD Hazinesi tahvili getirilerinin yükselmesinin ve doların değer kaybetmesinin olumlu bir işaret olmadığını vurguluyor.

Kamin’in analizine göre, yatırımcıların nakde yönelmesiyle hedge fonları kaldıraçlarını azaltmak zorunda kaldı. Bu da Amerikan hazine tahvillerinin satılmasına, dolayısıyla getirilerin yükselmesine yol açtı. Oysa kriz dönemlerinde tahvillere olan talep artar ve getiriler düşer. Bu nedenle söz konusu gelişme olağandışı kabul ediliyor. Benzer bir tablo, Mart 2020’deki Kovid-19 paniği sırasında da yaşanmıştı. Piyasalar ancak FED’in güçlü müdahalesiyle dengeye kavuşabilmişti. Bununla birlikte, iki dönem arasında önemli bir fark olduğunu vurgulayan Kamin, Kovid-19 sürecinde doların güvenli liman özelliğiyle birlikte değer kazandığını hatırlatıyor. Oysa Trump’ın tarifeleriyle birlikte artan oynaklık ortamında dolar değer kazanmak bir yana, daha da geriledi.

Ekonomist, bu olağandışı durumu daha iyi anlamak için doların seviyesini tahmin eden basit bir ekonometrik model kurduklarını aktarıyor. Modelde 2 yıllık tahvil getirisi, 10 yıl ile 2 yıl arasındaki getiri farkı ve VIX Endeksi gibi değişkenler yer aldı. Model, dolardaki fiyat değişimlerini ? oranında açıklıyor. Ancak aynı model, Trump’ın tarifeleri sonrasında VIX’teki artışın doları güçlendirmesi gerektiğini öngördü. Gerçekleşense bunun tam tersi oldu.

“Bu durum doların küresel egemenliğinin sonu anlamına mı geliyor? Muhtemelen hayır,” diyen Kamin, doların uluslararası ticaretteki ve rezervlerdeki öncü konumunun kurumsal yapılar, ağ etkileri ve güçlü alternatiflerin eksikliği nedeniyle kolay kolay sarsılamayacağını belirtiyor. Ancak en azından mevcut durumda doların artık geleneksel bir “güvenli liman” gibi davranmadığı açık. Tahvil getirilerindeki artışla eş zamanlı dolar düşüşü, Kamin’e göre, yatırımcıların ABD’nin ekonomik yönetimine dair büyüyen endişelerini yansıtıyor olabilir.