Siz sorun SGK Uzmanı Murat Özdamar cevaplasın! Emekli olmayı kolaylaştıracak pratik bilgiler
Sosyal Güvenlik Uzmanı Murat Özdamar, sizlerden gelen sorulara cevap veriyor. Özdamar, bu hafta dört farklı okurumuzun sorduğu soru çerçevesinde emeklilik hakkında patik bazı bilgileri paylaştı.
Sosyal Güvenlik Uzmanı Murat Özdamar, Akit okuyucularından gelen sorulara cevap veriyor. Siz de aşağıdaki yorumlarda merak ettiklerinizi sorun Özdamar cevaplasın.
Emekli olmayı kolaylaştıracak pratik bilgiler
Bu hafta dört farklı okurumuzun sorduğu soru çerçevesinde emeklilik hakkında patik bazı bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum.
Sosyal güvenlik; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık, analık, malullük, yaşlılık, ölüm ve işsizlik gibi sosyal, ekonomik ya da fizyolojik risklerin yol açabileceği kayıp ve gider artışlarına karşı kişilere güvence sağlayan bir sosyal politika enstrümanıdır. Bu yönüyle de sosyal güvenlik; gelirleri ne olursa olsun, ülkede yaşayan herkesin, toplum huzurunu ve refahını bozan sosyal tehlikelerin verdiği zararlardan, bir insan hakkı ve esas itibariyle bir devlet görevi olarak, sosyal sigorta ve sosyal yardım yoluyla kurtarılmasını amaçlayan bir sistemdir.
Ülkemizde sosyal güvenlik, sosyal sigorta ve sosyal yardım olmak üzere ikili bir yapıya sahip olsa da sosyal güvenliğin ana omurgasını sosyal sigortaların oluşturduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla sosyal güvenlik denilince akla sosyal sigorta gelmektedir. Bir bakıma Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen yaşlılık aylığı, malullük aylığı veya ölüm aylığı ödemeleri milletimiz nezdinde sosyal güvenlik olarak bilinmektedir.
Emekli maaşını belirleyen parametreler nelerdir?
Emekli aylığı ödenecek kişilerin sosyal güvenliklerinin bu yola sağlandığı hususunu dikkate alarak emekli olmayı kolaylaştıracak bazı pratik bilgileri kıymetli Okurlarımızla paylaşmanın isabet olacağını düşünmekteyim.
Hangi Statüden Emekli Olmak Avantajlıdır: Emekli maaşını belirleyen önemli üç parametre bulunuyor. Bunlar; SSK için primlerin matrahı, Bağ-Kur için ise prim basamağı, prim gün sayıları ve primin ödendiği yıllardır. Bu parametrelere bağlı olarak kişinin bazen SSK maaşı bazen de Bağ-Kur maaşı yüksek olabiliyor. Bu nedenle herkesin kendi menfaatine uygun bir seçim yapması gerekiyor. Aynı biçimde her zaman daha erkek SSK statüsünden emekli olunur da diyemiyoruz. Bazen Bağ-Kur statüsünden daha erken emekli olmak mümkün oluyor. Özellikle ilk defa 9.9.1999-30.4.2008 arası sigortalı olanların 4500 günle SSK statüsünden emeklilikte ayrıca 25 yıl sigortalılık süresinin aranması nedeniyle 5400 günle Bağ-Kur emeklisi olmak daha erken emekli olmayı sağlıyor.
Yurt dışı borçlanması Bağkur’dan sayılır
Borçlanmalar hangi sigorta statüsünde kabul edilir: Sigorta borçlanmaları kural olarak, kişinin borçlanmaya müracaat ettiği tarihteki en son sigorta statüsü ne ise bu statüde geçmiş prim olarak kabul ediliyor. Örneğin; en son SSK sigorta statüsünde prim ödemesi bulunan kadın sigortalının yapacağı doğum borçlanması veya erkek sigortalının yapacağı askerlik borçlanması SSK statüsünden sayılacaktır. En son Bağ-Kur ya da isteğe bağlı sigortalı iken borçlanma halinde borçlanılan süreler Bağ-Kur statüsünde hizmet kabul edilecektir. Yine yurt dışı borçlanmaları da her halükarda Bağ-Kur statüsünde sayılacaktır. 25.2.2011 tarihinden sonraki sürelerde kısmi süreli iş sözleşmesiyle ay içinde 30 günden eksik olan sürelerinin 30 güne çıkarılacak biçimde borçlanılması halinde son statüye bakılmıyor ve bu tür borçlanmalar SSK statüsünden sayılıyor. Burada SSK statüsünden emekli olacaklara çok önemli bir hatırlatma yapmak istiyorum. Doğum veya askerlik borçlanmalarını mutlaka SSK statüsünde sigortalı iken yapsınlar. Çünkü Bağ-Kur statüsünde iken borçlanma yapılırsa ve borçlanmanın dönemi de 1 Ekim 2008 tarihi öncesi ise prim günü kazanılıyor ancak prim matrahı kazanılmıyor. Bu husus bazen emekli maaş miktarını olumsuz yönde etkileyebiliyor.
Akerlik borçlanması son 7 yıl hesabına etki etmiyor
Emekli maaşı hangi sigorta statüsünden bağlanır: Bir kimsenin birden fazla sigorta statüsünde prim ödemesi varsa sigortalılığı 1 Ekim 2008 tarihinden önce başlayanların hangi statüde emekli olacağı son yedi yıl yani 2520 gün prim ödemesine bakılarak belirleniyor. Son 2520 gün primin fazlası SSK statüsünde ise kişi SSK emeklisi, Bağ-Kur statüsünde ise Bağ-Kur emeklisi, Emekli Sandığı statüsünde ise Emekli Sandığı emeklisi, Banka Sandık statüsünde ise Banka sandık Emeklisi, yeni memur ise 4/c statüsü emeklisi oluyor.
Askerlik, doğum, yurt dışı, gibi borçlanmalardan yararlanılarak borçlanma ödenmesi halinde borçlanılan primler, borçlanma tarihindeki son sigorta statüsünden ancak borçlanma olgusunun gerçekleştiği tarih aralığına hizmet sayılıyor. Bu borçlanma primleri son yedi yıl primlerine etki ediyor ise borçlanma primleri de son yedi yıl hesabına sayılabiliyor. Belirtelim ki; yaşlılık aylığı bağlanacaklar açısından askerlik borçlanmaları son yedi yıl primlerine etki etmiyor ve son yedi yıl hesabından sayılmaz. Çünkü askerlik borçlanması askerlik tarihlerine gideceği için son yedi yıl primin daha öncesine hizmet oluyor.
Bazen, özellikle doğum borçlanmalarında borçlanma primleri son yedi yıl hesabında dikkate alınabiliyor. Özellikle alınır değil alınabilir diyoruz çünkü bu da kişinin prim ödeme tarihleri ile doğum tarihine göre değişkenlik gösteriyor. Örneğin; 2004 yılında doğum yapan kadının iki yıllık sürede prim ödemesi yoksa ve borçlanmanın değerlendirileceği iki yıldan sonra 2520 gün prim ödemesi bulunmuyorsa yapılan bu doğrum borçlanması son yedi yıl hesabında direkt etki edecektir. Eğer doğum tarihinden sonraki iki yıllık sürenin sonundan itibaren 2520 gün prim ödemesi oluşmuşsa borçlanma son yedi yıl primlerine etki etmeyecektir.
Ölüm maaşı hangi sigorta statüsünden bağlanır: Ölen sigortalının sağlığından birden fazla statüde prim ödemesi bulunabiliyor. Gerek malullük gerekse ölüm aylığında son yedi yıl kuralı bulunmuyor. Ölenin en son hangi statüde sigortalı hizmeti bulunuyor ise ölüm aylığı da bu en sigorta statüsünden bağlanıyor. En son sigorta statüsü Bağ-Kur statüden olmakla birlikte bu statüden ölüm aylığı bağlanması için gerekli olan 1800 gün prim ödemesi bulunmuyor ancak SSK statüsündeki primler 900 gün ve üzeri ise beş yıl sigortalılık süresi de oluşmuş ise bu halde ölüm aylığı SSK statüsünden bağlanıyor.
