İran’a karşı yıllardır uygulanan yaptırımlar dün Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın açıklamasıyla sona erdi. ABD’nin 1995 yılında, AB ve BM’nin ise 2000’li yıllarda başlattığı yaptırımların kaldırılmasıyla İran’ın dondurulmuş olan milyarlarca dolarlık varlığına tekrar erişimine izin verilecek. İran’ın nükleer programına ve yaptırımlara diplomatik çözüm bulunması için Türkiye’nin 2010’da Brezilya ile başlattığı ama o dönem Batı’da kabul edilmeyen başarılı arabuluculuk girişimi, bugün P5+1’in İran’la görüşmelerine kolaylık sağlayarak anlaşmanın temelini oluşturdu.
Tahran'ın kısaca P5+1 olarak adlandırılan Birleşmiş Milletler'in (BM) 5 daimi üyesi ile Almanya'yı kapsayan grupla nükleer program konusunda uzlaşmaya varmasının ardından İran'a uygulanan yaptırımlar resmi olarak kaldırıldı. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), İran'ın 14 Temmuz'da kabul edilen nükleer anlaşmaya uygun olarak gerekli önlemleri yerine getirdiğini onayladı.
Adımlar atıldı
UAEA'dan yapılan açıklamada, İran'a uygulanan yaptırımların kaldırılmasına yol açacak nihai raporu üye ülkelere gönderdiğini duyurdu.
Yaptırımların kaldırılmasıyla İran'ın yeniden uluslararası piyasalara petrol ihracatının da önü açılacak. İran'ın MEHR haber ajansı, petrol şirketleri Shell ve Total'in Tahran'a temsilcilerini gönderdiğini aktardı. İran bankalarının, Avrupa finansal sistemi ile yeniden bağlantı kurması ve İranlı şirketlerin engellemeler olmadan iş olanaklarını takip edebilmesi için gereken ilk adımlar atıldı.
HESAPLARIN KİLİDİ AÇILIYOR
İran ayrıca günlük ham petrol ihracatı hacmine 500,000 varil daha ekleyerek, ihracat hacmini ambargo öncesi rakamlara yükseltmeyi planlıyor. Avrupa şirketlerinin de aynı şekilde İran'lı şirketlerle ticari ilişkilere başlamaları bekleniyor. İran ile ticaret yapan şirketler artık ABD tarafından çeşitli cezalara çarptırılmayacak. Dünyadan kopuk halde bulunan İran bankacılık sektörü, uluslararası para transferlerine imkan tanıyan Swift hizmetlerine erişim sağlayacak. Dondurulmuş sermaye hesaplarında bulunan 100 milyar doların 30 milyar doları İran'a sevkedilecek.
MAHKUM TAKASI YAPILACAK
Yaptırımların kaldırılmasıyla Tahran'daki havanın heyecan dolu fakat bir taraftan da temkinli olduğu belirtiliyor. İran'ın uluslararası toplumla yeniden entegrasyonu ABD-İran ilişkilerine de derhal yansıdı. İran'da çeşitli suçlardan tutuklu dört İran kökenli ABD vatandaşı, tutuklu değişimi kapsamında serbest bırakılacak. ABD ise 7 İran kökenli ABD'liyi serbest bırakacak. Bu kişiler ambargoya ilişkili suçlardan tutuklanmışlardı.
Başıboş bırakmayacağız
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü John Kirby “Bazı yaptırımlar kalkacak dahi olsa bu rejimin hala yakından takip edilmesi gerekiyor” diye konuştu. Viyana'da basına konuşan İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ise, “Sadece İran halkı için değil, tüm coğrafya için güzel bir gün bugün. ” ifadelerini kullandı. Türkiye, İran'ın nükleer sorununun diplomasi yoluyla çözülmesi için 2010 yılında Brezilya'nın da katılımıyla İran'la üçlü bir zirve gerçekleştirmişti. İran, düşük düzeyde zenginleştirilmiş 1200 kilogram uranyumu karşılığında araştırma reaktörlerinde kullanılacak nükleer yakıtın takasının Türkiye'de olacağını açıklarken, Türkiye ve Brezilya'nın teminatındaki anlaşma Batı dünyasında kabul edilmemişti. Türkiye'nin öncülüğünde başlatılan diplomatik çabalar o dönem kabul edilmezken, arabuluculuk süreci İran'la varılan anlaşmaya zemin hazırladı.
OBAMA İMZALADI
ABD Başkanı Obama, UAEA'nin, onayının ardından İran'a yönelik yaptırımları kaldıran başkanlık kararnamesini imzaladı. Obama, İran'ın nükleer programı nedeniyle daha önce uygulanan yaptırımların kaldırıldığını belirtti.
