Tıp dünyasında "altın kan" olarak bilinen Rh null kan grubu, sadece her altı milyonda bir kişide görülüyor. Şimdi bilim insanları bu kan grubunu laboratuvarda üreterek daha fazla hayat kurtarmaya çalışıyor.
Kan nakli modern tıbbı kökten değiştirdi. Yaralandığımızda ya da ciddi bir ameliyat geçirmemiz gerektiğinde, başkalarının bağışladığı kanlar hayat kurtarıcı oluyor. Ama bu işlemden faydalanamayanlar da var. Nadir görülen kan gruplarına sahip insanlar kendi kan grubundan bağışlanmış kan bulmakta ciddi zorluklar yaşayabiliyor.
BBC Türkçe'de yer alan habere göre; en nadir görülen kan grubuysa Rh null - dünyada sadece 50 kişide tespit edildi. Bu kişiler yaralanır ya da kan nakline ihtiyaç duyarsa, gerekli kanı bulabilme şansları çok düşük. Bu nedenle bu kan grubuna sahip kişilere uzun vadede kullanabilmeleri için kendi kanlarını dondurarak saklamaları tavsiye ediliyor.
"ALTIN KAN" NEDİR? Ancak bu kan grubunu değerli yapan tek şey nadir görülmesi değil. Tıp ve araştırma camiasında bu kan grubuna, geniş kullanım alanlarından ötürü, "altın kan" da deniyor. Bilim insanları, bağışlanan kanın kullanımını sınırlayan bağışıklık sorunlarını aşmanın yollarını ararken, Rh null kan grubunun evrensel kan nakillerine yardımcı olabileceği tahmin ediliyor.
En bilinen sistemler ABO ve Rhesus (Rh) olsa da, aslında bilim dünyasında 47 farklı kan grubu ve 366 antijen tanımlanmış durumda. Yani "O negatif evrensel donör" tanımı sanıldığı kadar mutlak değil. Bazı alıcılar bu kanda bile bağışıklık tepkisi gösterebiliyor.
RH NULL: TÜM RH ANTİJENLERİNDEN YOKSUN TEK KAN Rh sistemi içinde 50'den fazla antijen bulunuyor. Ancak Rh null grubundaki bireylerde bu antijenlerin hiçbiri mevcut değil. Bu durum, onların başka hiçbir kan grubundan nakil alamayacağı anlamına geliyor. Bu gruba sahip kişilerin yaralanma veya ameliyat gibi durumlarda yaşayabileceği en büyük risk, uygun donör bulunamaması. Bu yüzden Rh null taşıyıcılarına kendi kanlarını dondurarak saklamaları tavsiye ediliyor.
BİLİM İNSANLARI "ALTIN KAN"I ÜRETMEYE YAKLAŞIYOR Son yıllarda gen düzenleme teknolojilerindeki ilerlemeler, laboratuvar ortamında yapay kan üretimi fikrini gerçeğe bir adım daha yaklaştırdı. İngiltere'de Bristol Üniversitesi'nden Prof. Ash Toye ve ekibi, 2018 yılında Rh null benzeri kan hücreleri üretmeyi başardı.
Araştırma ekibi, laboratuvarda olgunlaşmamış kırmızı kan hücreleri üreterek, Crispr-Cas9 tekniğiyle beş önemli kan grubuna ait genleri devre dışı bıraktı: ABO, Rh, Kell, Duffy ve GPB Bu sayede bağışıklık sisteminde en sık sorun yaratan antijenler ortadan kaldırıldı. Sonuçta ortaya çıkan kan hücreleri, neredeyse tüm bilinen gruplarla uyumlu, ultra-esnek bir yapıya sahipti.
GENETİK MUTASYONUN İZİNDE Bilimsel bulgulara göre Rh null kan, alyuvarların yapısında kritik görev üstlenen RHAG adlı proteinde meydana gelen genetik mutasyonlardan kaynaklanıyor. Bu mutasyon, Rh antijenlerinin oluşumunu engelliyor. Sonuçta alyuvarların yüzeyinde hiçbir Rh proteini kalmıyor. Bu özelliği nedeniyle Rh null kan, yalnızca nadirliğiyle değil, aynı zamanda immünolojik açıdan evrensel uyum potansiyeliyle de değerli.
KÖK HÜCREDEN KAN ÜRETME ÇALIŞMALARI Rh null üretimi üzerine sadece İngiltere'de değil, ABD, Kanada ve İspanya'da da önemli adımlar atılıyor. ABD'deki Versiti Kan Araştırma Enstitüsü'nden bilim insanları, insan kaynaklı kök hücrelerden Rh null dahil özel kan türleri üretmeyi başardı. Kanada'daki Laval Üniversitesi ise A pozitif donörlerden elde ettiği hücrelerde A ve Rh genlerini silerek O Rh null kan üretimi denemeleri yaptı.
HENÜZ KLİNİK KULLANIMA HAZIR DEĞİL Tüm bu gelişmelere rağmen, laboratuvar ürünü kanın yaygın kullanımı için uzun bir yol var. Kök hücrelerin tam olgun alyuvarlara dönüşmesi hâlâ en büyük zorluklardan biri.
WhatsApp İhbar Hattı
+90 (553) 313 94 23
