Haber Merkezi Giriş Tarihi: 2025-11-27 04:38 Güncelleme Tarihi: 2025-11-27 04:42

ABD'li uzman yerden yere vurdu! Lobilere aldırmayıp F-35'i gömdü

F-35 Lightning II, gelişmiş sensör füzyonu, gizlilik kabiliyeti, yüksek manevra performansı ve sadık kanat adamı dronlarını yönetebilecek geleceğe dönük mimarisiyle modern savaş havacılığının en iddialı platformlarından biri olarak görülüyor.

İsrail Hava Kuvvetleri’nin F-35I Adir modeliyle Orta Doğu’da elde ettiği operasyonel üstünlük, uçağın ihracattaki başarısını da pekiştirdi.

Ancak tüm bu olumlu yönlere rağmen program yıllar içinde ciddi eleştirilerin odağına yerleşti.

ABD Hükümet Hesap Verebilirlik Ofisi (GAO), F-35 programının tam yaşam döngüsü maliyetinin gelecekteki on yıllar boyunca yapılacak harcamalar dahil 2 trilyon dolara ulaşacağını açıkladı.

Savunma Bakanlığı sadece 2024 yılında radar ve motor aşırı ısınma sorunlarına yönelik 16,5 milyar dolarlık Blok 4 modernizasyon programı başlattı.

Bugün bir F-35’in birim maliyeti modeline göre 82–102 milyon dolar arasında değişiyor.

F-35’in uçuş saatinin Savunma Bakanlığı’na maliyeti 42 bin dolar. Bu rakam 2020 mali yılına ait olduğundan, artan yakıt fiyatları ve tedarik zinciri maliyetleri nedeniyle bugün daha yüksek olduğu değerlendiriliyor. F-35 bir “yakıt canavarı” olarak tanımlanıyor ve bir sorti sırasında en az 4.600 kg JP-8 jet yakıtı tüketiyor.

Radar (AN/APG-81) ve elektronik harp sistemi (AN/ASQ-239) gibi gelişmiş bileşenler, yüksek vasıflı teknik ekipler tarafından bakım gerektiriyor ve bu da uçağın yerde kalma süresini uzatıyor.

F-35’te bugün 13 adet Birinci Kategori (Kategori-1), yani ölüm, ağır yaralanma, uçak kaybı veya görev yetersizliğine yol açabilecek nitelikte kritik eksiklik bulunduğu belirtiliyor.

Bunlara ek olarak 5 adet Kategori-2, yani daha düşük önemde teknik sorun listesi mevcut. F-35B ve F-35C varyantlarında 20 derecelik hücum açısının üzerinde uçuşun zorlaşması, yalpalama-sapma problemleri, gövdede çatlaklar ve hassas gizli kaplama malzemelerinde bozulmalar bu sorunlara örnek gösteriliyor.

Pratt & Whitney F135 motorunun hassas yapısı sık sık operasyonel aksamaya neden oluyor. 2022’de 36 adet F-35A motor arızası nedeniyle uçuştan kaldırıldı. Motor içindeki yüksek basınçlı yakıt hattında tespit edilen üretim hatası Forbes tarafından rapor edildi.

ABD dışında da sorun görüldü; Belçika Hava Kuvvetleri'nin yeni teslim aldığı bir F-35, “plansız bakım” nedeniyle kısa sürede yere indirildi.

2018’den bu yana ABD ve müttefik envanterinde bir düzineyi aşkın F-35 kazası yaşandı. Temmuz 2024’te bir F-35, Kaliforniya’daki Lemoore Üssü yakınlarında düştü. Ocak 2025’te Alaska’da bir F-35 yere çakıldı. 2019’da Japon Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35, Pasifik’e düşerek pilotun hayatını kaybetmesine yol açtı.

Fırlatma koltuğu sayesinde birçok pilot kazalardan sağ kurtuldu, ancak programın güvenlik sicili uzun süredir tartışılıyor.

F-35 eleştirilere rağmen birçok görevde etkin performans sergiledi. ABD Hava Kuvvetleri, İran’ın nükleer altyapısına yönelik “Midnight Hammer Operasyonu”nda F-35’lerden yararlanmıştı. İsrail ise F-35I Adir filosuyla bölgede hava üstünlüğünü sürdürüyor ve bugüne kadar düşman ateşi altında hiçbir F-35I kaybetmedi.

ABD ve 19 ortak ülke, F-35’i önümüzdeki onlarca yıl boyunca ana savaş uçağı olarak işletmeye devam edecek. Programın gelecekteki başarısı, bakım süreçlerinin iyileştirilmesi ve teknik eksikliklerin giderilmesine bağlı olacak.