“Abi, ne dediysen çıkıyor”
Otomobil deyince bütün haberler, rakamlar, istatistikler sıfır kilometre üzerinden yürüyor.
Gazetelerin otomotiv sayfaları, köşe yazarı meslektaşlarımız, dergiler; televizyonlardaki otomobil programları, internet siteleri hep sıfır kilometre araçlardan, yeni modellerden, yeni yatırımlardan söz ediyorlar.
Haksız da değiller; okuyucular, izleyiciler yenilik haberi beklerler. Arz-talep meselesi…
İKİNCİ EL PAZARI 0 KM’NİN DÖRT KATI
Oysa Türkiye’de ikinci el pazarı, sıfır kilometrenin 4 katı büyüklüğünde. Örneğin geçtiğimiz yıl Türkiye’de sıfır kilometre araç satışı 850 bin civarında gerçekleşirken, 3 milyondan fazla ikinci el araç yeni sahibini buldu.
Peki, ikinci elde bu kadar satış nasıl gerçekleşiyor? Mesela bu 3 milyondan fazla aracı elinden çıkaranların 850 bini yeni otomobil alıyorsa 2,5 milyona yakın kişi elindekini satıp, otomobilsiz mi kalıyor?
Elbette değil. Küçük ayrıntıları bir kenara bırakırsak; aslında 850 bin kişi ilk defa otomobil sahibi oluyor. Bu, şu demek değil; hiç otomobili olmayan 850 bin kişi 2013’te gıcır gıcır, sıfır kilometre araç aldılar ve otomobilli hayata geçtiler.
Hayır, bu sıfır kilometre araçları alanların çok büyük bir kesimi zaten otomobilleri olanlardı, ellerindekini satıp, yenisini aldılar.
Onların sattığı otomobili, biraz düşük model aracı olanlar, model yükseltmek maksadıyla aldılar. Alırken de elbette, ellerindeki daha düşük model araçları sattılar. Onların sattığı bu otomobilleri de hayatlarında ilk defa araç alan 850 bin kişi aldı.
Biraz karışık mı oldu? Daha kestirmeden şöyle; pazara giren sıfır kilometre otomobillere binenler zaten otomobili olanlar, ama sıfır kilometre pazardaki satılan araçların satılmasını sağlayanlar, hayatlarında ilk defa otomobil satın alanlar. Ancak onlar en düşük modellere binmek zorundalar. Hayatın düzeni bu.
ASIL NEDEN KAOS
İkinci el pazarına dönersek; 2014’e gelindiğinde kurlardaki artışla birlikte ÖTV artışı ve kredilerdeki kısıtlamalar sıfır kilometre araç satışlarını geriletti. Bu gerilemede 17 Aralık’ta başlatılan siyasete müdahale girişiminin katkısı daha büyüktü.
Bir taraftan otomobillere gelen zamlar ve vergi artışları, bir taraftan kaos ortamı ve seçim süreci… Bunların ortasında kalan tüketiciler otomobil alma planlarını ertelediler.
İlk üç ayda sıfır kilometre araç pazarı yaklaşık yüzde 25 oranında küçüldü. Küçülme Mart ayında yüzde 31’e ulaştı.
Yeni otomobillerdeki bu düşüş, nispeten daha az olsa da ikinci eli de etkiledi. Bunun sebebi ise biraz önce anlatmaya çalıştığım satın alma zincirinin kopmasıydı.
İlk defa otomobil sahibi olmak isteyenler düşük model araçları satın almak için hazır olsalar da sıfır kilometre araç almak isteyenler planlarını erteledikleri için ellerindekilerini satmadılar veya pahalanan yeni otomobilleri alabilmek için kendi araçlarına daha yüksek fiyat istediler. Dolayısıyla fiyatlar ikinci elde de yükseldi ve ikinci el pazarı da daraldı.
Neden hep di’li geçmiş zaman kullanıyorum? Çünkü bu söylediklerimin hepsi 31 Mart’a kadardı. O tarihten itibaren seçim sonuçları netleştikçe durum da değişmeye başladı. Döviz kurları hızla düştü, henüz birkaç gün geçmesine rağmen hem sıfır kilometrede hem de ikinci elde ciddi bir hareketlenme başladı.
DÜŞÜŞ UMULDUĞU KADAR OLMAZ
2 Nisan günü twitter ve facebook’ta, “Döviz hızlı düşüşte. Böyle giderse indirimli otomobil kampanyalarını bekleyin” diye bir mesaj paylaştım, daha yazdıklarımın mürekkebi kurumadan, yani iki gün sonra mail kutuma ardı ardına kampanya bültenleri düşmeye başladı. Kampanya haberlerini duyan kimi takipçilerim de “Abi, ne dediysen çıkıyor” diye mesajlar yollamaya başladılar.
Başından beri, bu sektörün tarafları arasında tek başıma dile getirdiklerimi yine tekrarlayacağım; bu yıl sanıldığı gibi kötü bir yıl olmayacak. Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde yeni bir siyasi kriz girişimi olmazsa Mayıs ayından itibaren hem sıfır kilometre araçlarda hem de ikinci elde pazar hareketlenecek ve umulanın altında bir düşüşle yılı kapatacağız.
Umulan diyorum, çünkü tersini söyleyenler bir öngörüde bulunmak yerine bu yılın kötü bir yıl olmasını umuyorlar zira. Böyle düşünenler yılın sonunda söylesinler ne söyleyeceklerse. Söyleyebilecek sözleri olursa tabii.