Suudi Arabistan’dan doların küresel ticaretteki hegemonyasını sona erdirebilecek bir karar çıktı. Alınan karar ile ABD ile 50 yıldır devam eden ‘Petrodolar’ anlaşması sona erdi.

ABD’nin Suudi Arabistan ile 1974 yılında imzaladığı ve ABD’nin küresel ticarette lider konuma gelmesinin yolunu açan ‘Petrodolar’ anlaşması sona erdi. Suudi Arabistan, anlaşmayı yenilememe kararı aldı. Anlaşmanın 9 Haziran tarihi itibari ile sona erdiği öğrenildi.

Alınan bu karar, doların hegemonyasına ve ABD’nin küresel ticaretteki liderliğine büyük darbe vurabilir.

Petrodolar, petrol ticaretinin dolar üzerinden yapıldığını belirten bir terimdir. 1970’li yıllarda ortaya çıkan bu kavram, küresel ticarette önemli bir dönüm noktasını işaret ediyor.

1944 yılında imzalanan Bretton Woods anlaşması ile dolar, küresel ticarette birincil rezerv para olarak belirlendi. Bu karar, İkinci Dünya Savaşı sonrası küresel ticaretin canlandırılması için atılan bir adımdı.

PETRODOLAR ANLAŞMASI NE ZAMAN İMZALANDI? Dönemin ABD Başkanı Nixon’ın doların rezervdeki altın karşılığı basılması uygulamasına son vermesi ile birlikte döviz kurlarında büyük hareketlilik yaşanmıştı. Alınan karardan bir yıl sonra ise OPEC, Arap-İsrail Savaşı’nda ABD’nin İsrail’e verdiği destek nedeniyle petrol ambargosu uygulamış ve küresel petrol krizi patlamıştı. Petrol fiyatlarının rekor seviyelere çıktığı dönemde ise ABD, küresel ticarete damga vuran bir anlaşmaya imza attı. ABD ile Suudi Arabistan arasında 1974 yılında imzalanan anlaşma ile Suudiler ABD’ye dolar karşılığı petrol vermeyi kabul etti. ABD ise karşılığında askeri destek vermeyi kabul etti.

Bu düzenleme ile ABD düzenli petrol akışına sahip olurken doların küresel hegemonyası kesinleşti. Suudi Arabistan ise finansal istikrara kavuştu.

Suudi Arabistan’ın petrodolar anlşmasını yenilememesi ile birlikte dolar dışındaki para birimleri ile petrol satabilecek. Bu durum, euro, yuan, yen ve ruble gibi para birimlerinin küresel ticaretteki etkinliğini artırabilir.

Uzmanlar, Suudi Arabistan’ın hamlesi sonrası BRICS ülkelerinin yaptığı toplantıya dikkat çekti. Toplantıda konuşulan en önemli unsurlardan biri ortak para birimi olmuştu. Analistler, Suudi Arabsitan’ın BRICS ülkelerinin para birimi ile petrol satması durumunda küresel ticarette önemli değişimlerin olabileceğinin altını çiziyor.

DOLARIN HEGEMONYASI SONA MI ERİYOR? Suudi Arabistan’ın anlaşmayı yenilememe kararı sonrası en çok sorulan soru ise ‘Doların hegemonyası sona mı eriyor?’ oldu. Ekonomistler, kısa vadede dolar yerine bir rezerv para geleceğini düşünmüyor. Ancak bu durumun Çin ve Rusya’nın da içinde olduğu iki kutuplu bir dünyaya doğru atılan önemli bir adım olduğu vurgulanıyor. Uzmanlar, yaşanan gelişmelerin küresel ekonomiye uzun vadeli etkileri olacağının altını çiziyor.

ABD ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkiler Orta Doğu’da yaşanan gelişmeler nedeniyle son dönemde gerilimli bir şekilde ilerliyor. İsrail’in Gazze’ye saldırıları ve yaşanan insanlık dramına karşı Riyad yönetimi İsrail’e sert tepki göstermişti. ABD’nin Suudi Arabistan ile yeni güvenlik anlaşmaları yapılması için müzakerelerin sürdüğü bu dönemde yaşananlar, Orta Doğu’da yaşanan güvenlik endişelerini yakından ilgilendiriyor. Washington yönetimi, güvenlik anlaşması imzalanması için Suudi Arabistan’a İsrail şartı sunmuştu.

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan geçen ay yaptığı açıklamada “Bütüncül bakarsak, ABD ile Suudi Arabistan arasında ikili bir uzlaşmanın şartı, İsrail ile Suudi Arabistan arasında normalleşme ve Filistin halkı adına anlamlı adımlar atılmasıdır. Bunların hepsi bir araya gelmek zorunda. Bir parçayı diğerinden ayıramazsınız” ifadelerini kullanmıştı.

Orta Doğu’da son dönemde yaşananlar ABD’nin Orta Doğu’daki konumunu tehlikeye düşürüp düşürmediği merak ediliyor. ABD’nin özellikle Gazze’de büyük bir katliam yapan İsrail’in koşulsuz desteklemesi Orta Doğu ülkelerinin ABD’ye bakışını son derece olumsuz şekilde etkiliyor.

Irak’ta ve Afganistan’da milyonlarca kişinin ölümüne neden olan ABD’nin imajının İsrail’e desteği ve Suudilere yapılan silah yedek parça ambargosu ile daha kötüye gittiği belirtiliyor. Suudilerin petrodolar anlaşmasını yenilememe kararının arkasında ABD’nin ‘İstenmeyen adam’ olmaya başlamasıyla ilgili olduğunu düşünen analistler de bulunuyor. Yaşanan gelişmelerin hem Orta Doğu’daki dengeleri, hem de küresel ticaretteki durumu nasıl etkileyeceği merakla takip ediliyor.

İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Ramazan Kurtoğlu, ABD'nin doların rezerv para birimi olmaktan çıkmaması için savaş bile çıkaracağını ve bu yüzden doların ABD için bir kırılma eşiği olduğunu söylemişti.