James Webb Uzay Teleskobu (JWST) astronomide (gökbilimi) tam anlamıyla devrim yapıyor. İnsanlığın şimdiye kadar geliştirdiği en güçlü uzay teleskobu olarak tanımlanan ve 10 milyar dolara mâl olan Webb Teleskobundan gelen ilk grup görüntüleri bilim insanları 12 Temmuz 2022'de yayınladı. O zamandan beri sürekli olarak şaşırtıcı ve bir hayli etkileyici derin uzay görüntüleri geliyor; zaman zaman gezegen keşifleri bazen de Evren'deki ilk yıldızlara bakışımızda yeni ufuklar açan fotoğraflarla karşılaşıyoruz. İşte 'nun kaydettiği 8 görüntü.

Astronomiye meraklı okurlar, bu yüksek toz ve gaz kulelerinin Kartal Bulutsusu içinde yıldız oluşturan bir bölge olan Yaratılış Sütunları olduğunu hemen anlar. Burası, 1995 yılında Hubble Uzay Teleskobu ile çekilen, tüm zamanların en ünlü astronomik görüntülerinden birine konu oldu. JWST, dalgalanan bulutları her zamankinden daha ayrıntılı göstererek yıldız oluşum sürecine ışık tutarak bu mirası 'katlayarak' sürdürüyor.

JWST tüm zamanını uzak evrenin derinliklerine bakarak geçirmiyor. Jüpiter'in bu görüntüsü, belki de kendi güneş sistemimiz içindeki gezegenlerden birinin en güzel görüntüsü olarak en azından şimdilik tarihe geçti. Fotoğraf, gezegenin kuzey ve güney kutup ışıklarını, ince halkalarını ve iki küçük uydusunu açık mavi olarak gösteriyor. Dev gezegenlerin iç işleyişi, bunun gibi görüntülerin bu devasa dünyalardaki farklı katmanların birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini göstereceğini uman araştırmacılar için bir şekilde gizemli olmaya devam ediyor.

Bu, evrendeki en tuhaf galaksilerden biri olan Cartwheel galaksisidir. Muhtemelen bir zamanlar Samanyolu'na benzer bir sarmal gökadaydı (galaksi), ta ki ona eşlik eden gökadalardan biri tam merkezinden geçerek mükemmel bir hedef haline gelene ve bu görüntüde görülebilen iç içe geçmiş halka şekillerine neden olan yıldız ve gaz dalgacıkları oluşturana kadar. Önceki fotoğraflarda detaylar toz bulutları nedeniyle belli olmuyordu ancak JWST'nin bu 'örtünün' içinden bakma yeteneği, araştırmacıların onu daha ayrıntılı bir şekilde analiz etmesine ve galaksiye çarpıcı şeklini veren çarpışmanın ardından beklenmeyen yıldız oluşumu patlamaları bulmasına imkan sağladı.

Yayınlanan ilk görüntüler arasında, o zamanlar kozmosun şimdiye kadar çekilmiş en derin görüntüsü olan "Webb'in İlk Derin Uzayı" da vardı. JWST bundan bu yana daha derin uzaydan görüntüler aldı ancak birçok astronom için bu görüntü yeni bir astronomi çağının ilk habercisiydi. Bu görüntüdeki gökadalardan birkaçı daha önce hiç görülmemişti ve şimdiye kadar tespit edilen veya ayrıntılı olarak incelenen en uzak gökadalar gibi görünüyor, erken evren anlayışımızı alt üst edebilecek keşifler bunlar...

Bu görüntünün merkezindeki yıldız, süpernovaya dönüşmenin eşiğinde. WR 124 olarak adlandırılıyor ve bir Wolf-Rayet yıldızıdır, patlamaya hazırlanırken dış katmanlarını dökmeye başlayan bir yıldızdır. Bunun nedeni, yıldızın çekirdeğinde kaynaşmak için hidrojeninin bitmesi ve bunun yerine daha ağır elementleri yakmaya başlaması ve morla gösterilene benzer bir bulut oluşturmak için yıldızın dış katmanlarındaki gazı ve tozu uzaklaştıran güçlü bir rüzgar oluşturmasıdır. Önümüzdeki birkaç milyon yıl içinde, bu görüntüde gösterilen tüm olağanüstü ayrıntılar, WR 124 dramatik bir şekilde patlarken kaybolacak.

Bu hayaletimsi sarmal aslında bir sarmal galaksinin merkezidir ancak JWST'nin benzersiz kızılötesi yetenekleri, kollarının karmaşık ayrıntılarını da ortaya çıkardı. M74 veya Phantom galaksisi olarak adlandırılan bu galaksi, Dünya'dan yaklaşık 32 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Sarmal kollarını oluşturan toz ve gaz lifleri, sıcak, mavi yıldız kümesi dışında beklenmedik bir şekilde boş görünen galaksinin merkezinden dışarı doğru kıvrılıyor. Bunun gibi fotoğraflar, astronomların yalnızca yıldız oluşumunu anlamalarına değil, aynı zamanda galaksilerin evrimini de anlamalarına yardımcı olacak.

Bu görüntüdeki halkalar basit bir kamera ürünü gibi görünebilir ancak şaşırtıcı bir şekilde gerçektir. WR 140 olarak adlandırılan bu yıldız sistemi, bir Wolf-Rayet yıldızı ve güneşin kütlesinin yaklaşık 20 katı olan bir süperdev yıldız içerir. Halkalar, karbonca zengin tozdan oluşmuştur, yıldızlardan püskürtülür ve birbirlerinin etrafında döndüklerinde etraflarına yayılırlar, bu nedenle, bir yüzyıldan fazla toz üretimini takip etmek için bir ağaç gövdesindeki halkalar gibi kullanılabilir. Toplamda, halkalar yıldızlardan 10 trilyon kilometreden fazla uzanıyor ve bunun gibi halkalardan çıkan toz, karbonun daha sonra yeni yıldızlara ve gezegenlere dahil edileceği evrene dağıtılmasında çok önemli olabilir.

Bu görüntülerin her ikisi de birbirinin yörüngesinde dönen en az dört yıldızın ölümcül dansıyla şekillenen uçsuz bucaksız bir toz ve gaz alanı olan Güney Halkası Bulutsusu'nu (nebula) göstermektedir. Bulutsunun merkezindeki birincil yıldız, dış katmanlarını birkaç defa döktükten sonra çevredeki yıldızlar, bu JWST görüntülerinde görülebilen iplikçiklere ve kemerlere sıcak gaz karıştırarak döne döne hareket eder. Soldaki resim tüm bulutsuyu örten gazı gösterirken, sağdaki resim bu gazı delip içerideki yıldızları gösteriyor. JWST'ye kadar, bulutsunun içine gömülü yalnızca iki yıldız olduğunu biliyorduk ancak bu yeni görüntüler dört ya da beş tane olduğunu ortaya çıkardı; diğer pek çok kozmik nesne gibi, bu dalgalanan bulut düşünüldüğünden çok daha karmaşık. Kaynak: New Scientist/ Türkiye Gazetesi