Dünya çapında 134 ülkenin hava kirliliği değerlerinin analiz edildiği 2023 Dünya Hava Kalitesi Raporu kamuoyuna açıklandı. Rapora göre Türkiye, hava kirliliği sıralamasında 44'üncü sıraya yükselirken, Türkiye'de havası en kirli kentler Iğdır ve Osmaniye oldu. İsviçre merkezli hava kalitesi teknolojisi şirketi IQAir tarafından yıllık yayımlanan rapor, metreküp başına düşen ince parçacıklı madde (PM 2.5) yoğunluğu ölçümlerini esas alıyor.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından belirlenen hava kirliliği eşik değerlerini kullananan rapora göre dünya çapında sadece 7 ülke geçen sene bu eşik değerlerinin altında temiz hava soludu. Bu ülkeler Avustralya, Estonya, Finlandiya, Grenada, İzlanda, Mauritius ve Yeni Zelanda olarak sıralanıyor. 7 bin 812 kentte yaklaşık 30 bin hava kalitesi izleme istasyonundan alınan verilerle oluşturulan rapora göre havası en kirli ülkeler arasında ilk sıradaki Bangladeş, 2023 yılı boyunca WHO PM 2.5 kılavuz değerinin 15 katı kadar kirli hava soludu.

Onu Pakistan (WHO kılavuz değerinin 14 katı), Hindistan (10 katı), Tacikistan (9 katı) ve Burkino Faso (9 katı) izledi. WHO standartlarına göre bir bölgede temiz hava solunabilmesi için PM2.5 değerinin en fazla 5 μg/m3 olması gerekiyor. Rapora göre 134 ülke ve bölgenin 124'ü bu değerin üzerinde kirli hava soluyor.

Rapora göre Türkiye'nin 2023 boyunca PM 2.5 ortalaması 20,3 ile WHO kılavuz değerinin yaklaşık 4 katıydı. Türkiye'de hava kirliliğinin en yoğun ölçüldüğü kent yine Iğdır oldu. Iğdır'ın PM2.5 ortalaması 47,2 olarak ölçüldü. Iğdır'da Ocak ayında PM 2.5 kirliliği 117,2 ile dünyanın en kirli havasını soluyan kentlerin ortalama değerine yaklaştı.

Uzun yıllar kömür, odun gibi katı yakıtlarla ısınan Iğdırlılar, hava kirliliğinin çözümü için umutlarını doğalgaza bağlamıştı. Şehir, 2017'de doğalgaza kavuştu. Ancak doğalgaz da sorunu çözemedi, şehir havası en kirli kentler arasında olmaya devam etti. Raporda Türkiye'nin Avrupa bölgesinde incelenmesinin sonucu olarak Iğdır, Avrupa'nın havası en kirli kenti oldu. Türkiye'nin havası en kirli ikinci şehri Osmaniye'de PM 2.5 yıl boyunca ortalama 38,5 olarak ölçüldü.

Onu, Sakarya Organize Sanayi Bölgesinde (OSB) PM 2.5 ortalamasının 37,3 olduğu Hendek izledi. Osmaniye ve Hendek Avurpa'nın havasi en kirli üçüncü ve dördüncü kentleri oldu. Havası en kirli başkentler arasında Ankara dünya genelinde76'ıncı sırada yer aldı. Ankara'nın geçen yıl ortalama PM 2.5 değeri 11,6 olarak ölçüldü. Rapora göre yol boyu PM 2.5 ortalaması 3,2 olan Konya'daki Kuyulusebil, WHO kılavuz değerlerinin altında temiz hava soluyan tek istasyon oldu.

Türkiye'de toplam 214 istasyonun değerlerini yayımlayan rapora göre havası en temiz diğer noktalar sırasıyla İstanbul'daki Arıköy (5,6), Kastamonu'daki Ağlı (5,8), Eskişehir'deki Odunpazarı (7,8), Çankırı (8,1), Eskişehir'deki Hasanbey (8,7), Kırşehir (9) ve Ankara'daki Etmesgut (9,3) olarak ölçüldü. Saç telinin çapının 30'da biri kadar büyüklükteki PM2.5 parçacıkları bazı solunum yolu hastalıkları ve akciğer kanseriyle ilişkilendiriliyor.

Dünya çapında tahminen her dokuz ölümden birine neden olan hava kirliliği, insan sağlığına yönelik en büyük çevresel tehdit olarak tanımlanıyor. WHO'ya göre hava kirliliği her yıl yedi milyon erken ölümle ilişkilendiriliyor.

PM 2.5 hava kirliliğine maruz kalmak astım, kanser, felç ve akciğer hastalığı dahil çok sayıda sağlık sorununa yol açıyor. Bunun yanında, yüksek düzeyde ince parçacık maruziyeti çocuklarda bilişsel gelişimi bozabiliyor ve zihinsel sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Kaynak: BBC Türkçe