Uzayda tarihi işbirliği: Çin NASA’ya ilk kez yardım elini uzattı
NASA, Çin’in uzay çöpü manevrasına müdahale teklifini “memnuniyetle karşıladı”; işbirliği, milyar dolarlık donanımların korunması ve uzaydaki artan çöp tehdidini azaltmak için kritik adım olarak değerlendiriliyor.
ABD ve Çin genellikle birbirlerine zıt iki ülke olsalar da, uzay trafiği kontrolü konusunda yakın zamanda yaşanan bir olay, iki ülkenin uyum içinde hareket etmesini sağladı. Söz konusu olay, Ekim 2025’te Çin Ulusal Uzay Ajansı CNSA'nın bir uydu çarpışması tehlikesini öngörerek NASA’ya ulaşmasıyla gerçekleşti.
Daha önce, Amerikan uyduları Çin donanımına yaklaştığında alarmı veren genellikle NASA oluyordu, ancak bu dinamik son olayla değişti. NASA’nın Uzay Sürdürülebilirliği Direktörü Alvin Drew’a göre, daha önce hiç yaşanmamış bir şey oldu. Drew, “Bir tür kutlama yaptık” diyor ve ekliyor: “İlk kez, Çin Ulusal Uzay Ajansı bize ulaştı ve ‘Uydularımız arasında bir konjonksiyon görüyoruz. Olduğunuz yerde kalmanızı öneririz. Manevrayı biz halledeceğiz’ dedi.” Konjonksiyon, alçak Dünya yörüngesindeki iki uzay aracının birbirine tehlikeli bir şekilde yaklaşmasına deniyor.
Bu tür bir işbirliği daha önce hiç gerçekleşmemişti ve bu uyarının çok önemli bir zamanda yapıldığı da kesin. Her iki ulus da bugünlerde yörüngeye yüzlerce uydu fırlatıyor ve Alçak Dünya Yörüngesi hızla kalabalıklaşıyor. Gökyüzü her geçen gün daha da yoğunlaşırken, şeridi paylaşmayı öğrenmek hayati önem taşıyor.
Milyar dolarlık donanımlar ve uzay çöpü tehdidi
Uyduları Alçak Dünya Yörüngesi’ne fırlatmak, yüksek riskli ve yüksek maliyetli bir iş. SpaceX, Starlink’i inşa etmek ve sürdürmek için şimdiden milyarlarca dolar harcadı. Çin de bu ivmeye ayak uyduruyor ve devlete ait Çin Uydu Ağ Grubu, 2029 yılına kadar yörüngeye 26.000 uydu yerleştirmeyi hedefliyor. Gezegenin etrafında dönen bu kadar büyük bir paranın söz konusu olduğu durumlarda, kimse bir çarpışmayı riske atmak istemiyor.
Bu tür bir iletişimin çarpışmaları önlemekten daha fazlasına yol açması bekleniyor. Avrupa Uzay Ajansı'na göre, Alçak Dünya Yörüngesi’nde halihazırda yaklaşık 40.000 büyük boyutlu uzay çöpü parçası dolaşıyor ve bunlardan biri daha önce bir Çin askeri uydusunu yok etmişti. Ne yazık ki, şu anda büyük ölçekli enkaz temizliği için çok uluslu bir plan bulunmuyor. Şu an için NASA ve CNSA gibi ajanslar, tehlikeler ortaya çıktığında sadece tepki vererek kazalardan kaçınmaya çalışabiliyorlar.
Bu ajanslar uzay çöplerini takip ediyor, olası çarpışmaları tahmin ediyor ve tehlike yaklaştığında uzay araçlarını yolundan çekiyor. Bu sürekli, dikkatli bir "dans" ve yörüngeye daha fazla uydu çıktıkça hata payı da daralıyor. CNSA’nın NASA ile koordinasyon kurma isteği, gelecekteki enkaz riskini azaltmaya yönelik umut verici bir adım. Eğer iki taraf, çarpışmalar gerçekleşmeden önce işbirliği yapabilirse, uzay çöpünün birikmesini yavaşlatabilirler.
CNSA’nın NASA’dan önce iletişime geçme kararı, göksel haberler arasında en heyecan verici gelişme olmayabilir, ancak bu sessiz koordinasyon günümüz ve gelecek için en önemli şeylerin arasında yer alıyor. Eğer bu iletişim standart bir uygulama haline gelirse, yörüngede ortak araştırma, ortak altyapı ve sonunda ortak strateji için erken bir zemin oluşabilir.
Çin, ABD'nin önüne geçti mi?
Şu an itibarıyla, Çin’in NASA’dan önce Ay’a astronot göndereceği bile konuşuluyor. Ayrıca Çin’in, yeni uzay istasyonunu büyük ölçekli güneş teknolojisi kullanarak bir tür yörünge güç santraline dönüştürme gibi uzun vadeli bir planı da var. Bu konsept, Yangtze Nehri’ndeki Üç Boğaz Barajı’nın arkasındaki mühendislik düşünce yapısından ilham alarak bu fikri Alçak Dünya Yörüngesi’ne taşıyor.
Şu anda, NASA'nın Çin ile ikili işbirliğine fon sağlamasını engelleyen 2011'de yürürlüğe giren Wolf Kanunu, uluslararası ortaklıklar üzerinde bir kısıtlama yaratıyor. Ancak atılan küçük bir iletişim adımı yarın ortak bir protokol, yıllar sonra ise ortak bir görev haline gelebilir.
