Onlar; yaşadıkları döneme maddi manevi anlamda damga vurarak iz bırakıp gittiler. Bugün, yazar Cengiz Aytmatov'u hayırla yâd ediyoruz.
Kırgızistan’ın Talas bölgesinin Şeker köyünde doğan usta yazar, okul hayatına 1935’te Rusçayı da öğrendiği Moskova’daki bir Sovyet okulunda başladı. Aytmatov’un babası, ailesini Şeker’e gönderdikten sonra 1937’de tutuklandı ve bir yıl sonra kurşuna dizildi.
Eğitimine, 1938’de taşındıkları Kirovskoye’deki Rus yatılı bölge okulunda devam eden yazar, ailesinin geçim sıkıntısı nedeniyle küçük yaşta çalışmaya başladı. Cengiz Aytmatov, henüz 14 yaşındayken vergi tahsildarlığı, tarım makinelerinin sayımı, Rusça öğretmenliği gibi işlerde çalıştı.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1946’da ailesiyle Cambul’a taşınan Aytmatov, Veteriner Teknik Okuluna girdi ve yüksek öğrenimini 1953’te Bişkek’teki Tarım Enstitüsü’nde tamamladı. 1952’de kaleme aldığı “Gazeteci Cyuda” adlı öyküde, savaş sonrası açlık ve sefalet çeken Japon çocuklarının yaşamlarını ele aldı. Yazarlık kariyerine Moskova’da başlayan Aytmatov, 1956-1958 arasında Rusya’nın başkenti Moskova’daki Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsünde eğitimine devam etti.
Kırgızistan’ın folklorik hikayelerini modern edebiyatla harmanlayan usta yazar, eserleriyle 1957’de Sovyet Yazarlar Birliği’ne kabul edildi, 1963’te ise Lenin Ödülü’ne layık görüldü. Yazar Aytmatov, edebi çalışmalarına ek olarak, Sovyetler Birliği Parlamentosunda milletvekili olarak da görev yaptı.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin eski Devlet Başkanı ve son lideri Mihail Gorbaçov’un danışmanlığını yapan beş kişiden biri olan Aytmatov, 1996’da Kırgızistan Cumhurbaşkanı Askar Akayev tarafından “kültür elçisi” sıfatıyla Kırgızistan’ın UNESCO temsilciliğine tayin edildi.
Cengiz Aytmatov, çalışmalarıyla 1985’te Hindistan Javaharlal Nehru Ödülü, 1988’de Japonya Doğu Felsefesi Enstitüsü Akademi Ödülü, 1994’te Avusturya Avrupa Edebiyatı Devlet Ödülü, 1998’de Friedrich Rueckert Ödülü ile 2004’te Alexender Men ve Leo Kopelev Ödülü’nün de aralarında bulunduğu çok sayıda ödüle layık görüldü.
Eserleri yüzden fazla dile tercüme edilen ünlü edebiyatçı, 2008’de Rus televizyon kanalının belgesel çekimleri için gittiği Tataristan’ın başkenti Kazan’da ani böbrek rahatsızlığı geçirdi. Aytmatov, tedavi için götürüldüğü Almanya’da 10 Haziran 2008’de 79 yaşında hayatını kaybetti.
