Kızıldeniz’de yaşanan gerilim nedeniyle petrol arzında sıkıntılar yaşanmasının etkisiyle akaryakıt ürünlerinde fiyatlar yükseliyor.

Motorin fiyatlarına 30 Ocak gece yarısı 1 lira 38 kuruş zam geldi. Kamuoyunda da zamların devam edeceği ve motorine 1 lira 40 kuruş, benzine de 2 lira zam geleceği öngörülüyor.

Ancak Türkiye ucuz petrol olanaklarına sahip. Rusya’ya uygulanan ambargolara taraf olmadığı için Rusya’dan indirimli fiyata petrol tedarik ettiği gibi Irak’tan da ucuza petrole erişebilir. Irak, Türkiye ile Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Mart 2023’te arasındaki petrol ticaretinin Irak anayasasına aykırı olması gerekçesi ile Türkiye’ye petrol ihracatını durdurmuştu.

Aydınlık'a konuşan enerji politikaları uzmanı ve eski Botaş Gaz Alımı Daire Başkanı Ali Arif Aktürk, Irak’ın İran’a 30-35 dolar fiyata petrol sattığını Türkiye’nin yararlanması gerektiğini söyledi. Aktürk, şu ifadeleri kullandı:

“Türkiye Irak petrol boru hatta 5 Mart 2023 tarihinde kapatıldı. Kapatılma gerekçesi de depremden hasar alması vs. Temel nedeni ise Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nd Botaş’ın haksız görülmesi, IKBY petrollerinin taşınmasının anlaşmaya ve Irak anayasasına aykırı olması.

Irak davayı kazanınca petrol boru hattı kapandı. Buradan günde 450 bin varil petrol akıyordu. Bunun yaklaşık 70 bin varili Kerkük tarafında üretilen petrol. 370-380 bin varili de IKBY’de üretilen petrol.

Bu petrol halen üretilmeye devam ediyor. Orada üretim yapan şirketler bunu iç piyasaya satıyorlar. İç piyasadan da o petrolün bir kısmı İran üzerinden dünya pazarlarına satışa sunuluyor. Şu anda iç piyasaya üretim yapan şirketlerin satış fiyatı 30-35 dolar bandında.

Brent petrolün fiyatlarının yüksekliğini biliyoruz. Brent petrolünden çok çok daha iskontolu bir şekilde satın alınan petrol, kamyonlarla İran’a gidiyor. İran petrolüymüş gibi dünyaya satılıyor. İran da satış yaparken iskontolu satıyor. Oranın da yaptırımları var. Ama en azından 30-35 dolar gibi bir fiyata aldığı bir ham petrol var.”

Ali Arif Aktürk, Irak ile petrol alımındaki sorunları çözüp iskontolu petrol tedariki sağlarsak, iç piyasada enerji giderleri ve akaryakıt fiyatlarında bir ucuzlama olup olmayacağına ilişkin sorumuza şu yanıtı verdi:

“Nihai tüketicide ucuzlama olacağını sanmıyorum. Buna benzer Rus petrolü de geliyor Türkiye’ye. Türkiye’deki dağıtımcılar, rafineri şirketleri Rus petrolünü de iskontolu alıyor. 5015 sayılı petrol piyasası kanununun 10. maddesi ile rafineri çıkış fiyatı İtalya’daki Genoa Borsası’na endeksli satılıyor. Bizim ithalatçılar, dağıtım ve rafineri lisansı sahipleri Rus ham petrolü ürünlerini iskontolu alıp dünya fiyatlarına göre satıyor. Dolayısıyla iç piyasaya bu yansımıyor. Bununla ilgili Demokrat Parti 2022 ve 2023’de iki kere kanun teklifi verdi. Ancak Meclis’te tartışılmadı bile.”

Rafineriden çıkış fiyatı belirlenirken Genoa Borsası’nda belirlenen endeksten çıkılabileceğini beliren Aktürk, “Bu uluslararası bir referans fiyatı. Bizim 5015 sayılı kanun da oraya refere ediyor. Ancak Demokrat Parti’nin verdiği kanun teklifinde; EPDK’ya olağanüstü durumlarda farklı fiyat politikaları uygulama yetkisi getirilsin, üçer aylık dönemlerle Genoa endeksi uygulanmasın ve Rus fiyatı ortalamasından rafineri çıkış fiyatı belirlensin önerisi getirilmişti ama tartışılmadı.” diye konuştu.