EYT düzenlemesiyle birlikte bir düzenleme daha yapıldı; EYT’den yararlanıp emekli olanlar, aynı işyerinde çalışmaya devam etmeleri halinde, yani Sosyal Güvenlik Destek Primi’ne (SGDP) tabi çalışmaya başlamaları halinde, bu kişilerin işverenlerine yüzde 5 oranında sosyal güvenlik destek primi indirimi hakkı tanındı. Hürriyet yazarı Noyan Doğan, konunun detaylarını yazdı.

İşveren hissesi için uygulanacak bu 5 puanlık indirim Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından karşılanıyor. Aynı işyerinde çalışmaya devam etmeyip başka işyerinde çalışmaya başlayanlar için bu destek uygulanmıyor. Ayrıca, aynı işyerinde belirli bir süre çalışıp başka işyerine geçenler de bu destekten faydalanamıyor.

İşverenlerin bu destekten yararlanabilmeleri için çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgeleri, muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini yasal süresi içerisinde vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin yasal süresinde ödemeleri, SGK’ya prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması gerekiyor.

Ancak 5 puanlık sigorta prim indirimi işverenlerde kafa karışıklığı yaratmış olacak ki SGK, genel bir yazı yayınlayarak, açıklama yapma ihtiyacı duydu.

Peki kafa karışıklığı nereden kaynaklanıyor? EYT düzenlemesine göre yaş şartı dışında sigortalılık süresi ve prim gün sayısı şartını sağlayanlara emekli aylığı bağlanıyor. Ancak kimi işverenler 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde sigortalı olup; sigortalılık süresi ve prim gün sayısı şartını yerine getiren, üzerine bir de yaşı da dolduranlar için de 5 puanlık prim indiriminden yararlanmışlar.

Tereddütler üzerine SGK, prim teşvikini ödeyen Hazine ve Maliye Bakanlığı’na, ‘Yaşı dolduranlar için de işverene 5 puanlık prim desteği verilecek mi?’ diye soruyor. Bakanlık da, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olarak çalışmaya başlamış olanlardan yaş şartına bakılmaksızın yaşlılık aylığı bağlanması sebebiyle ortaya çıkabilecek istihdam kaybının önüne geçmek için 5 puanlık prim indirimi getirildiğini vurgulayarak, 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde sigortalı çalışmaya başlayıp, yaş şartını tamamladıktan sonra emekli aylığı bağlananların bu teşvikten yararlanamayacağını belirtiyor.

Özetleyecek olursak, 5 puanlık prim indirimi sadece EYT’den emekli olanlar için geçerli. İkincisi, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olup; hem çalışma süresini hem prim ödeme gün sayısını hem de yaş şartını yerine getirenler, aynı işyerinde çalışmaya devam ederlerse işveren 5 puanlık sigorta prim indiriminden yararlanamıyor.

Örneğin; erkek bir çalışan, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olmuş, 25 çalışma yılını ve 5975 prim gün sayısının yanında emeklilik için gerekli olan 58 yaşını da doldurmuşsa, işveren o çalışan için 5 puanlık prim teşviki alamıyor. Ama aynı çalışan, örneğin, 50 yaşındaysa, işveren 5 puanlık prim teşvikinden yararlanıyor.

Öte yandan EYT’den yararlanıp, emekli olup, çalışmaya devam etmeyecekler açısından büyük bir sorun yok. Ancak EYT’den emekli olup, aynı işyerinde çalışmaya devam eden veya edecek olanların; kıdem tazminatı alıp almayacakları, alacaklarsa hangi şartlarda alacakları konusunda ciddi tereddütleri var.

EYT’lilerin hangi şartlarda tazminat alacaklarına, tazminat almadan çalışmaya devam edenlerin durumunun ne olacağına madde madde değineyim. Aslında yazacaklarım sadece EYT’liler için değil, çalışmaya devam eden tüm emekliler için geçerli.

EYT’den emekli olup da çalışmaya devam etmeyecek olanlar kıdem tazminatına hak kazanıyor. Bu durumda; çalışılan her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş brüt ücret (ikramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi tüm ödemelerin kapsamına giydirilmiş ücret deniliyor) üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor.

Brüt ücretle çalışma yılı çarpımı sonucu ortaya çıkan toplam kıdem tazminatı işveren tarafından çalışana ödeniyor. Böylece çalışanın emeklilik nedeniyle işyeriyle ilişkisi bitiyor.

Tabii burada kıdem tazminatı tavanı var. Bugün için bu rakam 19.982 lira. Çalışanın maaşı bu rakamın üzerinde olsa da kıdem tazminatı hesaplanırken 19.982 lira üzerinden hesaplanacak.

İşveren, çalışana kıdem tazminatını peşin ödemek durumunda. İş Kanunu’nda da taksitle ödeneceğine yönelik bir hüküm bulunmuyor. Ancak işveren tazminatı taksitle ödemek ister, çalışan da bunu kabul ederse taksitle ödenebilir.

Kaç taksitle ödeneceği de yine kanunda yer almıyor. İşveren ile çalışan aralarında taksit sayısında da anlaşmak durumunda. Çalışan, taksitle ödenmesini kabul etmezse, işveren peşin ödemek zorunda. Eğer işçi, taksitle ödenmesi konusunda anlaşır ve anlaşmayı da imzalarsa, faiz talebinden de vazgeçmiş sayılır.

Peki, ister EYT’den, ister normal emekli olan çalışan, işten ayrılmayıp çalışmaya devam ederse ne olacak? Burada işverenin ve çalışanın önünde iki seçenek var.

Birincisi ve en sorunsuz olan seçenek, hatta İş Kanunu açısından da en doğru olan seçenek, hatta olması gereken seçenek; çalışanın, işveren ile anlaşarak, emekli olduktan önceki çalıştığı yıllara ait kıdem tazminatını alması.

Böylece çalışanın kıdemi sıfırlanmış oluyor ve işveren ile yeni bir iş sözleşmesi yapılarak, çalışmaya devam ediliyor ki, buna ikinci çalışma dönemi deniyor. Bu durumda bir yıl sonra çalışanın yeniden kıdem hakkı doğuyor.

Vatan'a göre; Ancak, çalışan kendi isteği ile işten ayrılırsa, ikinci çalışma dönemine ait kıdem tazminatına hak kazanamıyor. Elbette istisnai durumlar var. Mesela, kadın çalışanlar evlilik nedeniyle kendi istekleri ile ayrılıp kıdem tazminatını alabilirler.

Eğer işveren işten çıkartırsa kıdem tazminatını ödemek zorunda. Ya da sağlık gibi çalışanın işe devam etmesine engel teşkil edecek durumlar olursa ve bu durumlar da resmi olarak ispat edilirse çalışana kıdem tazminatı ödeniyor.

Örneğin, 10 yıldır çalışıyorsunuz, EYT’den bu nisan ayında emekli oldunuz, işveren geçmiş 10 yılınıza ait kıdem tazminatınızı ödedi ve yeni bir iş sözleşmesi yaparak, aynı işyerinde çalışmaya devam ediyorsunuz.

2024’ün Nisan ayında bir yılı doldurduğunuz için kıdem tazminatını hak etmiş oluyorsunuz.

2024’ün Mayıs ayında kendi isteğiniz ile

işten ayrılırsanız, işveren kıdem tazminatınızı ödemez.

İşveren iş sözleşmenizi sonlandırırsa

bir yıllık kıdeminizi, o tarihteki brüt ücretiniz üzerinden öder.