Dünyanın en büyük medeniyetlerinden biri olan Hitit İmparatorluğu'na başkentlik yapan aynı zamanda en önemli dini ve askeri merkezlerinden birisi olan Çorum'daki Şapinuva'da arkeolojik kazılar sürüyor. Antik kentteki kutsal mekanların yer aldığı Ağılönü ve idari yapı ile depoların bulunduğu Tepelerarası mevkiiinde Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Önder İpek başkanlığında devam eden kazıların yanı sıra, Hititlerin başkenti Hattuşa’da bulunan arınma ritüelleri içeren tabletlerden elde edilen bilgiler ışığında 7 kaynaktan alınarak küçük kaplar içerisine konulup bütün Hitit dünyasına dağıtılan arınma suyunun kaynaklarının tespit edilmesi için çalışma yürütülüyor.

Şapinuva kazılarında açığa çıkan ve sayıları 5 bine ulaşan çivi yazılı tablet ve parçanın oluşturduğu arşivde, Hititçe yazılmış olanların yanı sıra Hattice, Hurrice ve Akadca dillerinde idari, dini, askeri ve fal metinleri bulunuyor. Hattuşa’dan sonra Anadolu’nun ikinci büyük tablet arşivi Şapinuva’da bulunurken, yazışmalardan elde edilen bilgilerden 2. Tuthaliya ve eşi Taduhepa ile kraliyet ailesinin bu şehirde hüküm sürdüğü görülüyor.

Ortaköy Şapinuva'daki kazılarıb 1990 yılında Prof. Dr. Aygül Süel ve Dr. Mustafa Süel tarafından başlatıldığını ve ve 2021 yılından itibaren Hitit Üniversitesi adına Dr. Öğr. Üyesi Önder İpek başkanlığında devam ettiğini hatırlatan Şapinuva Kazı Başkan Yardımcısı Dr. Murat Aydın, Orta Hitit Dönemi kenti ve Hattuşa’dan sonra ikinci büyük çivi yazılı tablet arşivine sahip olan Şapinuva’nın önemli bir idari merkez olduğunu söyledi.

Hitit arşivlerinde Hititçe, Hurrice, Akadça tabletler ve tablet parçalarının ele geçtiğini anlatan Dr. Aydın, “Tabletler incelendiğinde mektuplar, dini metinler, ritüeller, Hurrice dini ritüellerin bulunduğu bilgilerin olduğu görüldü. Bu metinlerin gün yüzüne çıkmasıyla birlikte orta Hitit döneminde karanlık bir dönem vardı. Bu dönem biraz daha aydınlanmış oldu. Burada büyük kral 2. Tuthaila ve eşi Taduhepa Şapinuva’dan Hitit İmparatorluğunu yönetmiş. Şapinuva bir dönem Hitit İmparatorluğuna da başkentlik yapmıştır. Dini öneminin yanı sıra başkentlik önemi de vardır. Bunları biz çivi yazılı tabletlerden görüyoruz.

Bu alanda Prof. Dr. Aygül Süel hocamızın çok sayıda yayını da bulunuyor. Hitit dünyasının yanı sıra Mısır'la olsun Kuzey Suriye ve Batı Anadolu’daki devletlerle olsun yazışmaları mevcut. Bunlar tarihe yeni bilgiler kattı. Bilinenleri değiştirdi. Örneğin Şapinuva buranın keşfinden önce biraz daha Hurri bölgesine yakın bir yerde güneyde aranırdı. Keşfiyle birlikte coğrafi olarak hem kendi hem de Şapinuva’nın yanında adı geçen birçok kenti yukarı taşımış oldu” dedi.

Boğazköy tabletlerinde Şapinuva’daki 7 kutsal kaynaktan Hitit dünyasına su dağıtıldığına dair bilginin yer aldığının altını çizen Kazı Başkan Yardımcısı Dr. Murat Aydın, “Şapinuva’daki kazılarla birlikte tabletlerde belirtilen 7 kutsal kaynağın da nerelerde olabileceğine ilişkin çalışmalarda devam ediyor. Tespit ettiğimiz birkaç nokta var. Şapinuvanın başkent olmanın yanı sıra, dini bir önemi var. Bugünkü Kudüs, Mekke gibi Hititlerin kutsal bir kenti. Tabletlerde yer alan kutsal kaynaklardaki sular ağız temizleme ritüellerinde kullanılıyor. Tövbe ritüellerinde kullanılıyor. Onun için buradan gitmesi ve Hitit dünyasına dağılması çok önemli. Kurban çukurlarımız var. Yabancı bilim adamları kurban çukurlarının bulunmasının imkansız olduğunu belirtmişti. Burada Prof. Dr. Aygül Süel ve Dr. Mustafa Süel hocalarım söz konusu kurban çukurlarının arkeolojik kanıtlarını bularak bu düşünceyi ortadan kaldırdılar. Burada kurban çukurlarıyla ilgili birçok çalışma yapıldı. Ayrıca metinlerde yer alan bilgilerle kurban çukurlarının nasıl bir yapıda olduğu, içerisinde hangi malzemelerin olduğu kurban çukurlarında metinlerle birebir örtüşen bilgiler var” diye konuştu.

Şapinuva’nın dini misyonunun başkentlikten sonra da devam ettiğini açıklayan Aydın, “Daha sonraki dönemlerde anlaşma metinlerinde örneğin Şapinuva’nın iki 'fırtına tanrısı' vardır. Boğazköy tabletlerinin yanı sıra Ortaköy belgelerinde de bunları görüyoruz. Hitit dünyasına yenilikler sunmaya devam ediyoruz” şeklinde konuştu.

Hititler’de kutsal kaynaktan çıkan suların önemli olduğunu anlatan Aydın, “Zemzem’in bizde yeri farklıdır. Hitit dünyasında da 7 kutsal kaynaktan çıkan suyun önemi aynı. Yani ruhen temizlenmek vardır. Bir suç işlersiniz cezasını çekersiniz ama ruhen de arınmanız gerekir. Kötü söz söylemişsinizdir arınmanız gerekir. Hititlerin başkenti Boğazköy’ün Çorum’da olması büyük bir şans. Ayrıca ikinci başkentinde burada olması kültürel anlamda büyük bir zenginlik katıyor bize” ifadelerini kullandı.