Fortune’un haberine göre geçtiğimiz aylarda nakliye devi UPS’in CEO’su Carol Tomé, 12.000 ofis çalışanı işten çıkarmayı planladıklarını ve bu pozisyondaki rollere yeni birini almayı düşünmediklerini duyurdu. Şirket bu çalışanların gerçekleştirdiği görevleri otomatikleştiren yapay zekayı daha fazla kullanacağını bildirdi. Finans devi BlackRock yaklaşık 600 pozisyonu ortadan kaldıracağını, düzenlemenin varlık yönetimi sektöründeki yaklaşan değişimlere hazırlanma çabası olduğunu ve yapay zekanın da bu değişimdeki itici güçlerden biri olduğunu açıkladı.

Yeni yapay zeka araçlarıyla müşterilerinin reklam işlerini kendilerinin yönetmesine yardımcı olan Google, kısa süre önce reklam satış personellerini işten çıkardı. IBM CEO'su Arvind Krishna, yapay zeka Big Blue'nun 7.800 pozisyon için işe alımları duraklatacağını, zira yapay zekanın artık bu işleri yapabilecek kapasiteye geldiğini söyledi. Bazı yorumculara göre, bu gelişmeler, yapay zekanın toplu istihdam kayıplarına neden olduğu, hatta belki de bir "kitlesel işsizlik" çağını başlattığına dair uzun süredir devam eden tahminlerin gerçekleşmek üzere olduğunun erkenden teyit eder nitelikte. Yapay zeka güdümlü istihdam kaybı anlatısı da insanların bilincine yaygın bir biçimde yerleşmiş durumda.

Ancak ABD’de işsizlik oranı şubat ayından bu yana sınırlı bir artışla %3,9’a yükseldi ve tarihin en düşük seviyelerine yakın seyretmeyi sürdürüyor. Bununla birlikte yönetici araştırma firması Challenger Gray & Christmas, geçtiğimiz mayıs ayından ocak ayına kadar olan sürede ABD’de yapay zeka kaynaklı sebeplerden 4.600 çalışanın işten çıkarıldığını açıkladı. Bazı yorumcularsa bu rakamı nispeten düşük buluyor ve firmaların yapay zekalı istihdam kayıplarının gerçek boyutlarını gizlediğini belirtiyor. Gerçekten de gelecekte yapay zeka nedeniyle önemli miktarda çalışanının işini kaybetmesi mümkün. Goldman Sachs’in konuyla ilgili araştırmasına göre 2030 yılına kadar yapay zeka yazılımlarının küresel çapta 300 milyon tam zamanlı pozisyonu otomatikleştirebileceği tahmin ediliyor. Ancak ekonomistler ve istihdam analistleri henüz bu noktaya gelinmediğini savunuyor. Londra Kraliyet Üniversitesi Ekonomi Profesörü Daniel Susskind şu anda istihdam piyasasında yaşanan değişimin bekledikleri ‘o an’ olmadığını savundu.

Peki, o zaman neden bazı CEO'lar yapay zeka ve işten çıkarmaları aynı cümle içerisinde kuruyorlar. Uzmanlar bazı firmaların sadece pazarlamayı hedeflediğini söylüyor. İngiltere’deki Surrey Üniversitesi'nde yapay zeka ve işin geleceği konusunda uzmanlaşan yardımcı doçent Erin Ling, yapay zekanın genellikle kötü yönetim, zor durumdaki işletmeler ve kötüleşen ekonomik koşulların sonucu ortaya çıkan işten çıkarmalar için uygun bir örtü olduğunu söyledi. Londra Ekonomi Okulu’nda ekonomist ve davranış bilimi profesörü olan Grace Lordan, halka açık şirketler için, finansal sıkıntı nedeniyle işten çıkarmak zorunda kaldıkları kötü haberin "yapay zeka sayesinde daha iyi bir haber haline geldiğini" söylüyor. Lordan işten çıkarmaların "akıllı maliyet düşürme" hamleleri gibi göründüğüne dikkat çekti.

Fortune’un haberine göre söz konusu tablo özellikle UPS için geçerli gibi gözüküyor. Şirket aynı anda işten çıkarmalar ve artan yapay zeka kullanımından bahsetti. Bilançolarda ise UPS’in gelir ve kâr beklentilerini kaçırdığı gelecek yıl için beklentileri düşürdüğü gibi veriler paylaşıldı. Nakliye devi paket teslimat hacimlerinin azaldığını da paylaştı. Yapay zeka konusu CEO’nun bilanço açıklamalarında paylaştığı tek olumlu veriydi. Google ve diğer bazı teknoloji devleri içinse durum biraz daha farklı. Burada şirketler sadece teknolojilerini parlatmaya çalışmıyorlar. Bunun yerine işten çıkarmalar, yapay zeka geliştirmeye daha fazla yatırım yapmak için maliyetleri düşürmekle ilgilidir. Zira ihtiyaç duyulan bilgi işlem kaynaklarının ve insan makine öğrenimi yeteneklerinin çok pahalı olduğu biliniyor. Dolayısıyla bu tür örneklerde, yapay zeka gerçekten de istihdam kaybının sebebi olabilir. Ancak bu da sokaktaki insanların uzun zamandır endişelendiği nedenlerden kaynaklanmıyor. Yapay zekanın istihdam üzerindeki potansiyel etkisine ilişkin ilk dönüm noktası çalışmalardan birinin ortak yazarı olan Oxford Üniversitesi Ekonomisti Carl Benedikt Frey, insanların muhtemelen üretken yapay zekanın yakın vadede neden olacağı istihdam kaybını abarttığını söylüyor. Ekonomist "Üretken yapay zeka doğrudan bir otomasyon teknolojisi değil" diyor. Frey yazılıma yöneltilen talepleri yazmak ve çıktının kalitesini kontrol etmek için hâlâ insanlara ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor ve ekliyor: "Çoğu durumda hâlâ bir insana ihtiyacınız var."