Haber Merkezi Giriş Tarihi: 2025-11-25 03:58 Güncelleme Tarihi: 2025-11-25 04:01

Suudi Arabistan Türkiye'nin rolünü çalacak! Petrol dışında vazgeçilmez olmak istiyor

Nadir toprak elementleri ekonomik bir değer olarak öne çıkıyor. Türkiye de bu alanda adından söz ettirmek istiyor.

Eskişehir'deki nadir toprak elementi potansiyelinin önünde bir engel olarak Suudi Arabistan çıkabilir.

Yazar ve Orta Doğu uzmanı Greg Priddy, Suudi Arabistan’ın kritik mineraller alanında ABD ile kurduğu yeni ortaklığın, yalnızca Çin’in küresel nadir toprak hakimiyetini kırmakla kalmayacağını; Riyad’ı petrol dışı bir stratejik güç merkezi hâline getireceğini vurguluyor.

Priddy'nin analizi şöyle: Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın geçen hafta Washington’da yaptığı temasların en kritik çıktısı, Greg Priddy’ye göre ne F-35 pazarlığı ne de sivil nükleer anlaşması. Asıl dönüm noktası, “Kritik Mineraller, Metaller ve Uranyum Stratejik İşbirliği Çerçevesi”.

Bu anlaşmayla ABD Savunma Bakanlığı, Suudi Arabistan’da kurulacak yeni bir nadir toprak minerali işleme tesisinin maliyetinin I’unu finanse edecek. Tesisin Q’i ise Suudi devlet madencilik şirketi Ma’aden’e ait olacak. MP Materials’ın da ortak olduğu bu proje, ABD’nin Çin’e bağımlı olduğu kritik mineraller alanında yıllardır aradığı “alternatif kapı”yı açıyor.

Priddy, Çin’in bu alandaki hakimiyetinin tesadüf olmadığını hatırlatıyor. Nedenler:

Nadir toprak ayrıştırma işlemi yüksek maliyetli ve çevresel riskleri büyük. Batılı ülkelerde düzenlemeler sıkı, çevresel izin süreçleri zor. Çin ise 1990’larda daha gevşek standartlar sayesinde üretimi kendine çekti.

Atıkların bir bölümü hafif radyoaktif, bu da Çin’i fiili tekel hâline getirdi. Bugün dahi ABD’nin bu alanda tek kayda değer işletmecisi MP Materials, tam kapasiteyle kârlı üretime geçebilmiş değil. Çin ise düşük fiyatlarla piyasayı kontrol etmeyi sürdürüyor.

Priddy’ye göre anlaşmanın sırrı burada: Suudi Arabistan’da çevreci baskı grupları yok, yerel yöneticilerden muhalefet yok, uzun izin süreçleri yok.

MBS bir projeyi istiyorsa, itiraz edecek kimse olmuyor. Bu da nadir toprak işleme tesisi gibi çevresel açıdan “zor” projelerin Suudi Arabistan’da çok daha ucuz, hızlı ve engelsiz ilerlemesini sağlıyor.

Diğer bir kritik faktör ise kaynak yapısı: Cebel Sayid bölgesi, dünyanın bilinen dördüncü en büyük nadir toprak rezervine sahip. Hem büyük, hem yoğun, hem de ekonomik olarak çıkarılabilir nitelikte.

Priddy’ye göre bu proje başarılı olursa Suudi Arabistan iki kritik avantaj elde eder:

Petrol dışı “stratejik bağımlılık kaynağı” yaratmış olur. ABD, enerji alanında artık Suudi petrolüne eskisi kadar bağımlı değil. Kaya petrolü devrimi bu bağımlılığı büyük ölçüde azalttı.

Ancak kritik minerallerde durum tam tersi: ABD kendi kendine yeterli değil.

Çin'in tekelini kıracak ikinci büyük üretim merkezi haline gelir. Washington, Çin'e bağımlılığı azaltmak için Suudi Arabistan’a daha fazla ihtiyaç duyar. Riyad ise bunu önemli bir diplomatik kaldıraç olarak kullanabilir.

Priddy, bunun Suudi dış politikasının yönüne de işaret ettiğini söylüyor: AI, sivil nükleer işbirliği ve olası F-35 anlaşmaları Riyad’ın ABD’ye yaklaşmasını gösteriyor. Ancak aynı anda Çin ile ekonomik entegrasyon devam ediyor. Yenilenebilir enerji, batarya, otomotiv ve ticarette Çin hâlâ Suudi Arabistan’ın baskın ortağı konumunda.

Priddy’ye göre Riyad, 20. yüzyılda petrol ile kazandığı “olmazsa olmaz ülke” statüsünü 21. yüzyılın kritik kaynağı olan nadir topraklar üzerinden yeniden kurmaya çalışıyor. ABD açısından kazanç: Çin’e bağımlılık azalır. Tedarik zinciri daha güvenli hâle gelir. Suudi Arabistan açısından kazanç: Stratejik önem petrolün ötesine taşar. ABD üzerinde yeni bir nüfuz aracı doğar.

Ancak Priddy uyarıyor: ABD bu alanda Suudi Arabistan’a aşırı bağımlı hâle gelirse, Riyad bu ilişkiyi ciddi bir siyasi kaldıraç olarak kullanabilir.

Greg Priddy’ye göre Riyad’ın kritik mineraller hamlesi, yalnızca ekonomik bir proje değil; petrol sonrası döneme hazırlanmış stratejik bir oyun planı.

Suudi Arabistan bu projeyle hem Çin’in tekelini kıracak alternatif bir merkez hem de ABD için yeniden “vazgeçilmez” bir ortak olma yolunda ilerliyor. Kaynak: nationalinterest.org