Tanzim satış uygulaması enflasyonu düşürdü mü?
31 Mart yerel seçimlerine sayılı günler kalmışken en çok konuşulan konuların başında “ekonomi” geliyor… Yani halkın cebi… Siyasiler, seçim dolayısıyla kasalarını, keselerini ardına kadar açmış vaziyette. Teşvikler, destekler, yapılandırmalar ve daha niceleri havalarda uçuşuyor. Vatandaş ise siyasette tercihini belirlemeye çalışırken “beka” mes’elesine elbette ciddi yaklaşıyor. Ama zihinlerin arkasındaki “geçim” sorunu her zaman ön plânda!
Zannediyorum vatandaş, gelecek genel seçimlere kadar yine “ekonomiyle yatıp, ekonomiyle kalkmaya” devam edecek… Tabii ki mevcut durum siyaset erkini fazlaca zorlayacak ve yoracak!.. Dolayısıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanı Sayın Mustafa Varank dâhi “ekonomiye dâir yapılanlarla yetinmeyeceklerini, geçime yönelik daha fazla hizmeti halkın ayağına götüreceklerini” söylemekten geri durmuyor. Muhalefet cephesi de farklı şeyler söylemiyor fakat ellerinde yapacak imkânları yok. Sâdece söylemde kalıyorlar.
Dedik ya, “Vatandaşı ilgilendiren şey cebi”… Halk geçim konusunda önce cebindeki paraya, sonra fiyatlara ve enflasyonun seyrine bakıyor… Maamafih siyaset erki de, halkla beraber olduğunu göstermesi açısından vatandaşın cebini düşünmek ve enflasyonu düşürmek zorunda.
…
Özellikle “geçim” konusunda siyaset erkini bekleyen çok ciddi işler var. Söz konusu ciddi işleri yaparken de raporlara, istatistiklere ve önerilere bakılması gerekiyor. Umarım dikkate alınıyordur!
Belki zaman zaman uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarını, verdikleri notlar sebebiyle eleştiriyoruz... Fakat onların raporlarını da iyi analiz edip okumakta fayda var. Meselâ bize ekonomide en fazla çektiren Fitch Raiting, Merkez Bankası’nın sıkılaştırma operasyonlarına atıfta bulunarak Türkiye’de perakende ve tüketici ürünleri sektörünü zorlu bir yılın beklediğini açıklıyor. Hatta Fitch raporlarında, düşen tüketici güveni karşısında dar alanda top çevirmenin güçlüğüne de işaret ederek özellikle şirketlerin maliyet artışlarını müşteriye yansıtmada zorlandığını ve söz konusu durumun piyasanın işlerliğinde sıkıntılar oluşturabileceğini belirtiyor.
Aylardır yüksek gıda, sebze ve meyve fiyatlarıyla iç içe yaşayan halk, tanzim satış yerlerinde yarı yarıya düşen fiyatlarla bir nebze rahatlamış olabilir. Ancak 2018 Ağustos ayında yakalandığımız kur kapanından bu yana yıllık yüzde 30’lardan aşağı düşmeyen gıda enflasyonu tüketici enflasyonunun aşağı gelmesini engelliyor. Üretici fiyatlarına (ÜFE) hiç girmiyorum, yoksa buradan çıkamayız!
…
Son dönemde hayatımıza giren ve Türkiye genelinde yaygınlaşma eğilimindeki tanzim satış uygulamasının Şubat ayı enflasyonuna ne kadar etki yaptığı tartışılan bir mevzu…
Konuyu daha anlaşılır hâle getirmek için önce tüketici fiyatlarını (TÜFE) irdelemek lâzım! TÜFE’nin son hâli Şubat’ta yüzde 19,67… Şubat ayı enflasyonu bir önceki yani Ocak ayına göre yıllık bazda 0,68 puan gerilemiş. Az mı, çok mu demeye gerek yok. Şubat ve Mart seçim dönemi olduğundan fiyatlar biraz da köpürmüş olabilir, ama bu köpük oluşturma geçici durum.
Asıl sorun gıda fiyatlarında… Tarla ile market / tezgâh arasındaki fiyat uçurumunda… Ne kadar zorlasanız, gıda fiyatlarındaki ateş sönmediği sürece enflasyon yüksek seyretmeye devam edecek.
Gıda fiyatlarının aylık bazda hız kesmesinde; hükümetin yüksek fiyat artışlarına karşı sıklaşan ve sıkılaşan denetimleri ile tanzim satış uygulamasının etkisi olduğu kesin. Tabi Ocak’taki yüzde 6,43’lük gıda fiyatları artışının Şubat’ta yüzde 0,9’luk artış dilimine gerilemesi azımsanmamalı… Gıda grubunun alt kesiminde işlenmemiş ürünlerde Şubat 2018’deki yüzde 2,4’lük artış bu yıla yüzde 1,4 olarak yansıdı. Yine, taze meyve sebzede geçen yılki yüzde 4,6’lık fiyat artışı bu yıl yerini yüzde 1,8’lik daha ılımlı bir aylık artışa bıraktı. Belki de bunlar, geçen Ağustos’taki kur şokundan bu yana pazardaki en iyi gelişmeler.
Ayrıca Ocak ayındaki yüzde 19,02’lik çekirdek enflasyonun yüzde 18,12’ye düşerek yüzde 19,67’lik manşet enflasyondan daha tutarlı aşağı yönlü seyrini de görmemezlikten gelemeyiz. Ancak üretimdeki maliyet etkilerinin, fiyatlar üzerindeki baskınlığını sürdürdüğünü de söylemeden edemeyiz.
…
Peki 11 Şubat’ta İstanbul ve Ankara’da başlayan tanzim satış uygulaması Şubat enflasyonunu ne kadar düşürdü? 28 günlük Şubat ayında 17 günlük tanzim satış uygulamasının enflasyona müspet katkısı ne kadar olmuş? İşte asıl soru bu!
Parmakla veya kaba kalem ucuyla yapılacak bir hesap değil elbette. Bu işin endeksi var, analizi var, raporu var… Bugünlerde tanzim satış uygulamasıyla ilgili akademik bir çalışmaya gözüm ilişti.
Bahçeşehir Üniversitesi’nin bu konuda bir araştırması var... BETAM’ın akademik çalışması… BETAM, tanzim satış uygulamasının Şubat ayı enflasyonunu düşürdüğü yönünde fikir beyân ediyor. Merkez, tanzim satışların Ankara ve İstanbul’da aylık enflasyona etkisinin ortalama yüzde 0,14 olduğunu belirtiyor. Türkiye geneli enflasyona müspet etkisi ise aylık yüzde 0,06 olmuş… BETAM’ın konuyla ilgili ifadesi şöyle: “TÜİK, 2019 Şubat ayı aylık enflasyonunu yüzde 0,16 olarak açıklamıştı. Hesaplarımıza göre tanzim satışların etkisi olmasaydı bu oran yüzde 0,22 olacaktı…”
BETAM’ın açıklamasından anladığım, şâyet İstanbul ve Ankara’da tanzim satış uygulamasına gidilmeseydi, Ocak ayındaki yüzde 20,35’lik manşet enflasyon yine düşecekti ama belki de yüzde 20’nin altına gelmeyecekti…
Bundan sonra yapılması gereken; 81 vilayette tanzim satışlara ağırlık vermenin yanında enflasyonun yüksek seyrettiği vilayetlerde de tanzim satış noktalarının artırılması…
Ama sürdürülebilir olması kaydıyla!...