Mutfağınızdaki bulaşık süngeri, aslında bakteri yuvası! Neden önemli şaşıracaksınız

Yemek yediğimiz tabaklarımızı temizlemek için kullanıyoruz ama bulaşık süngerimiz aynı zamanda bakterilerin üremesi için de mükemmel bir ortam sağlıyor. Acaba bulaşık süngeri yerine fırça kullanmak daha mı iyi olurdu?

Pek çok bakteri türü işi çözmüş. Bazıları yer kabuğunun derinliklerinde kendine yer edinmiş, bazıları hidrotermal dehlizlerde çoğalıyor, hatta bazıları donmuş tundra topraklarına ev diyor. Ancak pek çok bakteriye nerede yaşamak istersiniz diye sorarsanız, bulaşık süngeri çoğu için listenin en üst sırasında olurdu.

Evet, görünüşe bakılırsa tabaklarımızı ve bardaklarımızı temizlediğimiz süngerin ta kendisi mikrobiyom canlılarla dolu. Süngerler adeta bir bakteri cenneti gibi: sıcak, nemli ve mikrobiyomlar için besleyici yiyecek parçacıklarını içinde barındırıyor.

Bakteriler için mükemmel ortam

Almanya'da Furtwangen Üniversitesi'nde mikrobiyolojist olan Markus Egert, mutfaklarda kullanılan süngerlerdeki bakteriyel mikrobiyomlarla ilgili 2017 yılında veri yayınladı. Egert, süngerlerde 362 mikrop türü yaşadığını, bazı yerlerde bakteri yoğunluğunun her santimetrekarede 54 milyar ayrı mikroba kadar ulaşabildiğini buldu.

"Bu çok büyük bir miktar. İnsan dışkısında bulabileceğiniz bakteri sayısına yakın" diyor Egert.

Bunun en büyük sebebi süngerlerde çok fazla delik ve boşluk bulunması. Her bir delik, bir mikrop topluluğunun yerleşmesi için uygun ortam sağlıyor.

Duke Üniversitesi'nden biyolog Lingchong You ve ekibi, 2022'de yaptıkları bir çalışmada, süngerlerin karmaşık yapısını modellemek için bilgisayar teknolojisinden faydalandı. Buna göre, süngerlerde bulunan farklı büyüklüklerdeki deliklerin mikrobiyal büyümeyi teşvik ettiğini buldular.
You'nun ekibi, bu bilgiden hareketle aynı çalışmayı selüloz süngerlerde farklı E.coli türleri yetiştirerek tekrar etti.

"Mutfak süngerleri içinde farklı büyüklükte boşluklar olmasının (bakterilerin büyümesini teşvik etmesi bakımından) gerçekten çok önemli olduğunu buldular," diyor Egert.

"Bu çok mantıklı, çünkü hem tek başına büyüyen tekil bakteriler, hem de başka bakterilerle birlikte olmaya ihtiyacı olan bakteriler var. Bir süngerin içinde herkesin mutlu olabileceği çok fazla farklı yapı ve köşeler var" diye ekliyor Egert.

Sağlığa zararlı mı?

Süngerler kesinlikle bakteriler için çok güzel bir ortam. Ancak, bu haberden süngerlerin sağlığa zararlı olduğu sonucu da çıkmıyor. Bakteriler her yerde var: cildinizin üzerinde, toprakta, soluduğumuz havada. Bakterilerin hepsi zararlı değil. Aslında pek çoğunun çok önemli işlevleri bile var. Önemli soru şu: Süngerlerde bulunan bakteriler için endişelenmeye değer mi?

Egert, 2017 yılındaki çalışmasında en yaygın türlerin DNA dizilimini çıkardı. Her bakteri türünü kesin olarak tanımlamak mümkün olmasa da, bu çalışma sonucunda on yaygın türden beşinin, bağışıklık sistemi zayıf kişilerde enfeksiyona sebep olan bakterilere yakın olduğu saptandı.

Süngerleri çok yüksek ısıda ve sabunlu suda yıkamak ya da mikrodalgada ısıtmak gibi özel temizlik yöntemleri bazı bakterileri ortadan kaldırsa da, bu yöntemler tam olarak işe yaramıyor. Hatta bazı dirençli türlerin daha da güçlenmesini sağlıyor.

"Hipotezimiz şu: Temizlik önlemleri bir tür seçilim sürecine yol açıyor colabilir. Yani sağ kalan belli türler tekrar çoğalıyorlar" diyor Egert.

"Eğer bunu birkaç kez yaparsanız temizlik önlemlerine karşı dirençli olan bakterilerin seçilmesine sebep olabilir" diye ekliyor.

Şunu da belirtmekte fayda var, Egert tarafından bulunan bakterilerin hiçbiriyle gıda zehirlenmesi veya ciddi rahatsızlıklar arasında bir bağ bulunamadı. Hatta, yiyecek sebebiyle gelişen hastalıklar sebebiyle hastaneye kaldırılanların % 90'ında yalnızca beş patojen bulundu. Bunlardan üçü Escherichia Coli, Salmonella ve Kampilobakter bakterileri. Neyse ki bu bakteriler süngerlerde oldukça ender görülüyor.

"Sadece zayıf bağışıklık sistemi, yaşlı veya çocuklar için tehlikeli olabilecek potansiyel zararlı bakteriler bulduk" diyor Egert.

"Çoğunlukla sağlıklı bir insan için mutfak süngerinde bulunan bakteriler zararlı değil" diye ekliyor.

ABD'de bulunan Prarie View A&M Üniversitesi'nde gıda güvenliği alanında profesör Jennifer Quinlan, meslektaşlarıyla 2017'de yaptığı araştırma için Philadelphia eyaletinde 100 farklı evden mutfak süngerleri topladı. Araştırmalarına göre bu süngerlerin yalnızca % 1 veya 2'sinde insanlarda gıda zehirlenmesiyle bağlantılı bakteri tespit edildi. Bakteri tespit edilenlerde ise bu bakteri oranları oldukça düşüktü.