Hipotalamustaki ısı merkezi vücut sıcaklığını 37.1 derecede sabit tutmaya çalışır. Enfeksiyonlarda, vücutta mikroplarla mücadele esnasında ortaya çıkan bazı maddeler hipotalamusun 37.1 olan sabit değerini yükseltir ve ısı merkezi vücudun ısısını bu yeni değere getirmeye çalışır. Bu artışı sağlayabilmek için vücut titreyerek ısı üretmeye başlar ve ateş yükselir. Titreyerek kas hareketleriyle ısı üretimi 4-5 kat arttırılabilir. Hasta, üşüdüğünü hisseder çünkü hipotalamus daha yüksek bir değere ayarlanmıştır. Yani aslında ateşin çıkması bir çeşit savunma mekanizmasıdır. Vücudu mikropların yaşayamayacağı sıcaklıklara getirmek amaçlanır. Ancak çok yüksek sıcaklıklarda başta beyin hücreleri olmak üzere diğer birçok vücut hücreleri de ölmeye başlar. Bu yüzden özellikle çocuklarda ateşin çok yüksek değerlere ulaşmasına izin verilmemelidir.

Ateş düşürücü verdiğimizde ısı merkezindeki yükselen bu sabit sıcaklık değerini düşürmüş oluruz. Bu sefer de hipotalamus vücut sıcaklığını düşürmeye gayret eder. Bunun için ter bezleri çalıştırılır ve vücuttan buharlaşma yoluyla ısı kaybı sağlanır, damarlar genişletilir, vücut sıcaklığı düşer. Ateşimiz 42°’nin üzerine çıktığında bilinç kaybı ortaya çıkar, Hipotalamusun sıcaklığı ayarlama mekanizmaları çökmeye başlar. Bu durumda sağlık kuruluşuna ulaşıncaya kadar soğuk su ile ıslatılmış sünger ya da bezle bütün vücudu silerek ısı kaybı sağlamak gerekir. Hipotermi dediğimiz vücut sıcaklığının aşırı düşmesi de ölümle sonuçlanabilecek bir durumdur. Vücut sıcaklığı 29 derecenin altına düşmeye başlayınca hipotalamus kontrolü kaybeder ve hücreler ısı üretememeye başlar. Çok soğuk ortamlarda kulak, el ve ayak parmaklarının hücrelerinde buz kristalleri oluşur ve dokulardaki hasar, kangrene neden olabilir. Buzlu suya 20-30 dakika boyunca maruz kalmak vücut sıcaklığını 24 dereceye kadar düşüreceğinden kalpte ritim bozukluğu başlar ve bu süreç ölümle sonuçlanabilir.

Yaşlılar, çocuklar, mental hastalıkları olanlar, alkol ve madde bağımlıları, sakinleştirici ya da psikotik ilaç kullananlar veya tiroid, diyabet, felç gibi hastalıkları olanların ve yetersiz beslenenlerin vücut sıcaklığını düzenleme mekanizmaları düzgün çalışmayabilir. Bu yüzden bu kişiler ortam ısısına ve kıyafetlerine daha çok dikkat etmelidir.

Peki, bazı insanlar diğerlerine göre neden daha çok üşür? Kas kitlesi ısı üretiminde önemli bir paya sahiptir. Erkeklerin kas oranı kadınlara göre daha fazla olduğundan daha çok ısı üretebilir ve daha az üşürler. Hareketsiz kaldığımız ya da uyuduğumuzda kas aktivitesi azaldığından soğuğu daha çok hissederiz. Üşümeyi azaltmak için kas kitlemizi arttırmak iyi bir çözümdür. Bunun için düzenli egzersiz yapmak gerekir. Kadınların erkeklere göre daha çok üşümesinin bir diğer nedeni de kadınlık hormonlarıdır. Adet döngüsü boyunca hormonlardaki oynamalar nedeniyle kimi zaman daha çok, kimi zaman daha az üşüdüklerini hissederler.

Birçok hastalık üşüme duygusuna neden olabilir. Bunların başında tiroid bozuklukları gelir. Tiroid hormonunun az salgılandığı hipotiroidizmde metabolizma yavaşlar buna bağlı olarak ısı üretimi azalır ve kişi üşüdüğünü hisseder. Ayrıca pek çok enfeksiyonda özellikle de idrar yollarını etkileyen enfeksiyonlarda, romatizmal hastalıklarda, kronik akciğer hastalıklarında, dolaşım bozukluklarında ve bazı sinir ya da kas hastalıklarında üşüme artar. Beslenme bozukluğu olan veya düşük kalorili diyetlerle beslenen kişiler, metabolizma hızları düşeceğinden daha çok üşürler. Hipoglisemi bir diğer üşüme nedenidir. Özellikle diyabet hastalarında kan şekeri düştüğünde üşüme ilk belirtilerden biri olabilir. Vitamin eksiklikleri de sebepler arasında sayılabilir. Bu nedenle yeterli ve dengeli beslenmeye özen göstermek gerekir. Stresli durumlarda daha çok el, ayak gibi uç noktalarda olmak üzere yüzey sıcaklığının düştüğü fark edilebilir.