Giriş Tarihi: 2025-12-05 11:07

Havacılıkta yeni risk kozmik ışık

Meksika’dan New Jersey’e gitmek üzere havalanan JetBlue’ya ait Airbus A320, 30 Ekim’de Florida semalarında beklenmedik bir sorunla karşılaştı.

Uçak, hiçbir uyarı vermeden hızla irtifa kaybedince pilotlar acil iniş kararı aldı. Yaşanan sarsıntıda 15 yolcu yaralandı ve olay, havacılık dünyasında kısa sürede gündem oldu.

Airbus, ilk incelemesinde bu ani irtifa kaybını "yoğun güneş radyasyonu" ile açıklamıştı. Ancak bu açıklama, uzmanlara pek ikna edici gelmedi.

Surrey Üniversitesi’nden uzay ve radyasyon uzmanı Clive Dyer, o gün güneşte olağanüstü bir aktivite bulunmadığını söylüyor. Dyer’a göre tablo çok daha ilginç: Uçak, uzayın derinliklerinden gelen bir kozmik ışın akımının hedefi olmuş olabilir.

Dyer’ın Space.com’a yaptığı değerlendirmeye göre, uçak elektronik sistemleri kozmik ışınların tetiklediği bir “tekil arıza” (single-event upset) ile karşılaşmış olabilir.

Bu parçacıklar, modern mikroçiplerle etkileşime girdiğinde bir devredeki bit değerini ansızın değiştirebiliyor—yani 0’ı 1’e, 1’i 0’a çevirebiliyor. Bu küçük görünen değişiklik, uçuş bilgisayarlarında ciddi hatalara yol açabiliyor.

Dyer, “Bu parçacıklar bazen sadece veriyi bozmakla kalmaz; bir cihazın içinde akım indükleyerek donanımı da yakabilir,” diyerek riskin boyutunu açıklıyor.

Kozmik ışınlar genellikle ömrünün sonuna gelmiş dev yıldızların süpernova patlamaları sırasında üretiliyor. Atmosfere girdiklerinde muon, pozitron ve yüksek enerjili nötron gibi parçacıklara dönüşüyorlar ve işte bu parçacıklar, uçakta en zayıf devreyi bile etkileyebiliyor.