Haber Merkezi Giriş Tarihi: 2025-10-05 10:37 Güncelleme Tarihi: 2025-10-05 12:32

Gürcüler yana yakıla arıyordu, Türkler buldu! Tonoz açıldı, “Büyük Aşot”un sırrı açığa çıktı

Kazılarda mezar odası, aşevi, sarnıç, sikke ve seramik parçaları gün yüzüne çıkarıldı. Kazı Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Osman Aytekin; "Aşot'un mezarı hem Gürcü bilim insanları hem de bizim tarafımızdan aranıyordu. Kilisenin dar olan apsis bölümünde, apsisin altında mezar odasını bulduk" dedi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi iş birliğinde gerçekleştirilen çalışmalar, kale içerisindeki kilise ve çevresinde sürdürülüyor. Orta Çağ'da hüküm süren Gürcü Krallığı ve Osmanlı döneminde yönetim merkezi olarak kullanılan bölgede yer alan kalede bu yıl yapılan kazılarda aşevi, sarnıç, sikke ile mezar odası ortaya çıkarıldı.

Kazı Başkanı ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Osman Aytekin, çalışmaların 2021'de Kültür ve Turizm Bakanlığının izin ve destekleriyle başladığını söyledi. Kazıların en az 5 yıl daha devam etmesinin planlandığını dile getiren Aytekin, 5. yüzyılda inşa edilen ve 9. yüzyılda Bagratlı Kralı Büyük Aşot tarafından onarılarak kent kısmı eklenen kalenin, tarihte önemli bir yerleşim yeri olduğunu vurguladı.

Yönetici sınıfı ve ailelerinin iç kalede, tüccar ve zenginlerin ise surla çevrili kent bölümünde yaşadığının belirlendiğini vurgulayan Aytekin, kent bölümünde ise türbe, hamam, kilise ve çeşme gibi yapıların bulunduğunu belirtti.

Petrus ve Paulus Kilisesi'nde geçen yıl çalışmalara başlandığını hatırlatan Aytekin, şöyle devam etti:

"Bu sene de bu kilisenin çevresindeki yapılarla ilgili çalışmalar yürütüyoruz. Hemen yakınında tandır evi, aşevi olarak nitelendirdiğimiz büyük bir mekan çıktı. Temelleri ve tandır kalıntıları ortaya çıktı. Bu da gösteriyor ki burada önemli bir nüfus barınıyordu. Burada hem dini açıdan hem idari açıdan önemli bir nüfusun olduğunu, aşevi ve tandır evi doğruluyor. Çok sayıda sarnıç var. İki sarnıcın kazısını bitirdik, üçüncü sarnıca devam ediyoruz. Onları bitirdikten sonra da yönetim binasına geçeceğiz."

Aytekin, Gürcistan'ın tarihini anlatan "Kartlis Tskhovreba" isimli kitapta Petrus ve Paulus Kilisesi'nde Gürcü Kralı Büyük Aşot'un mezarının bulunduğuna dair bilgiler olduğuna değinerek, şunları kaydetti:

"Aşot'un mezarı hem Gürcü bilim insanları hem de bizim tarafımızdan aranıyordu. Kilisenin dar olan apsis bölümünde, apsisin altında mezar odasını bulduk. 2 metre uzunluğunda 1 metre 80 santim genişliğindeki üstü tonozla örtülü mezar odası bulduk. Ne yazık ki bu kazıyı yaptığımızda tonozun içerisinde herhangi bir ceset veya kemik parçalarının olmadığını tespit ettik. Gürcistan'da iki mezar aranıyordu. Kraliçe Tamara'nın mezarı bilinmiyordu. Biri de bu Büyük Aşot'un mezarıydı. Burada olduğu söyleniyordu ama tam olarak nerede olduğu bilinmiyordu. Bilimsel olarak Türk arkeolojisi adına ekibimiz tarafından Büyük Aşot'un mezarı bulundu."

Kazılarda ayrıca 11. yüzyıl başlarına ait Bizans sikkesi, seramik parçaları, taş ve metal gülleler gibi taşınabilir kültür varlıklarının bulunduğunu ifade eden Aytekin, buluntuların yıl sonunda Artvin Müzesi’ne teslim edileceğini anlattı.

Aytekin, kazıların tamamlanmasının ardından bölgenin önemli bir kültür ve turizm merkezi olacağına inandığını kaydetti. Kazı heyetinde yer alan Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Turgay Beyaz, kazı bölgesinde zemin ve kaya mekaniği üzerine çalıştığını söyledi.

Beyaz, kalede ağırlığı 10 tonu bulan yekpare kayaların kullanıldığını, bunların yereldeki kayalardan tercih edildiğinin belirlendiğini sözlerine ekledi.