• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0

Köprülü Mehmet Paşa kimdir?

Osmanlı tarihinin büyük devlet adamlarından biri olan Köprülü Mehmet Paşa ülkede düzeni sağlayarak pek çok eser inşa etmiştir.

Köprülü Mehmet Paşa

Köprülü Mehmed Paşa, 1583 yılında Samsun'un Vezirköprü beldesinde doğdu. İstanbul'a getirildikten sonra Enderun'da yetiştirilerek sarayda vazifelendirildi. IV. Murat döneminde Hazine-i Amire'de görevlendirildikten sonra taşradaki süvari bölüklerinden birine gönderildi. Bu dönemde Amasya'ya bağlı Köprü'de (Vezirköprü) Ayşe Hanım'la evlendi. Burada bulunması nedeniyle ''Köprülü'' olarak anılmaya başladı. Hüsrev Paşa sadrazamlığa getirilince onun hazinedarı oldu. 

Hüsrev Paşa'nın öldürülmesinden sonra kısa bir süre Amasya Sancak Beyliği yaptı. Daha sonra İstanbul'a dönen Mehmet Paşa, Tophane Nazırlığı'nda sipahilik ve silahdar ağalıkları görevlerinde bulundu. Çorum Sancak Beyi iken Bağdat Seferi'ne katıldı.

Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın sadaretinde (başbakanlığında) rikab-ı hümayun (sadaret kaymakamı) kapıcılar kethüdası (kahya) ve mirahur (saray ahırları yöneticisi) oldu. Daha sonra yeniden Amasya Sancak Beyliği'ne getirildi. Bu dönemde Vezir-i Azam Sultanzade Mehmet Paşa tarafından kendisine vezirlik verilerek Trabzon Valiliği'ne gönderildi. 1547 yılında Şam mütesellimi (vali vekili) oldu. Varvar Ali Paşa'nın isyanı üzerine Karaman Beylerbeyi olarak isyanı bastırmakla görevlendirildi. 

Çankırı yöresinde Ali Paşa'ya yenilerek esir düştüyse de İpşir Mustafa Paşa tarafından kurtarıldı. Ertesi yıl Katırcıoğlu Mehmed'in üzerine gönderildi. Mehmed'i af dilemeye razı ederek olası bir savaşı önledi.

Daha sonra bir süre Köprü kasabasına çekilerek burada yaşadı. İpşir Mustafa Paşa'nın sadaret makamına gelişi üzerine Trablusşam eyaleti kendisine verildi. Fakat buraya gitmeden görevi elinden alındığı için yeniden Köprü kasabasına döndü. Bu dönemde Valide Turhan Sultan'ın kethüdası olan Mimar Kasım Ağa, Köprülü'yü sadaret makamına aday göstererek kubbe vezirliğine tayin etti. 5 Eylül 1657 tarihinde Boynueğri Mehmet Paşa'nın yerine sadaret makamına getirildi. Köprülü Mehmed Paşa bu vazifeyi bazı şartlar ve yetkiler alarak kabul etti.

Köprülü ilk iş olarak Osmanlı topraklarında dini tartışmalar nedeniyle ortaya çıkan karışıklığa müdahale ederek olayın elebaşlarını cezalandırdı. İstanbul'da fesat çıkaran sipahi zorbaları dağıttı ve Venedikler'in eline geçmiş olan Bozcaada ile Limni'yi geri aldı. Bunun yanında Çanakkale Boğazı'nın güvenliğini sağladı. 

Bu dönemde Erdel Beyi II. Rakoczy György, kendisini itaate davet eden fermanı dinlemeyip Lehistan'a saldırdıysa da Kırım kuvvetlerine yenilerek dönmek zorunda kaldı. Köprülü Mehmet Paşa, Haziran 1658'de Erdel Beyi'nin üzerine sefere çıktı. Osmanlı ordusu Belgrad üzerinden Yanova'ya yürüyerek bu kenti ele geçirdi. Ancak Rakoczy yakalanamadı.

Köprülü, Abaza Hasan Paşa'yı Anadolu'da çıkardığı karışıklıklar nedeniyle Diyarbekir'den Halep Valiliği'ne atadı. Abaza Halep'e gitmediği gibi davet edildiği Erdel Seferi'ne de katılmadı. Köprülü'nün hışmından korkup kaçan birçok üst rütbeli devlet adamının Abaza'nın yanına gitmesinin bu olayda rolü büyük olmuştur.  Abaza Hasan Paşa ve yanındakiler Köprülü Mehmed Paşa'yı görevinden aldırabileceklerini düşünüp çeşitli baskılarda bulundularsa da bunu başaramadılar.

Köprülü Edirne'ye gelip padişahın huzurunda ayak divanına katıldı. Şeyhülislam'dan fetva alınarak Diyarbekir Beylerbeyi Murtaza Paşa'nın emrinde bir kuvvetin Celaliler üzerine gönderilmesine kadar verildi. Bu arada Abaza Hasan Paşa Köprülü'ye bir suikast düzenlediyse de başarılı olamadı. Abaza kışlamak için önce Antep'e gitti. Fakat burada baskı ve erzak kıtlığı nedeniyle fazla tutunamayıp Halep'e çekildi.

Burada Köprülü Mehmet Paşa'ya muhalif kişilerin bulunduğu halde bir tertip sonucu yakalanarak idam edildi. Böylece Köprülü önemli muhalifleri ortadan kaldırarak düzeni yeniden sağladı. Ayrıca isyanı destekleyen Şam'daki Yerli Kulu teşkilatını ağır bir şekilde cezalandırıp buraya yeniçeri birlikleri gönderdi.  Daha sonra Anadolu'da Celali ve tüfek teftişi başlattı. Teftişte binlerce kişi ölümle cezalandırılarak halktan 80.000 kadar tüfek toplandı.

Anadolu'da istikrarın sağlanması üzerine padişahla birlikte Temmuz 1659'da Bursa gezisine çıktı. Rakoczy'nin yeniden Erdel Beyliği'ne tayini için Bursa'ya gelen Avusturya elçisinin istekleri kabul edilmedi. 

Daha sonra Kaptan-ı Derya Köse Ali Paşa, Avusturya seferinde bulunmak üzerine serdar (komutan) olarak vazifelendirildi. Osmanlı'nın Erdel ve Eflak işleriyle meşgul olmasını fırsat bilen Venedik, 120 gemilik bir donanmayla Hanya önlerinde asker çıkardıysa da başarılı olamadı. Öte yandan Köprülü Mehmet Paşa yaşının ilerlemesinden dolayı hasta ve yorgundu. Bu nedenle padişaha yerine Fazıl Ahmed Paşa'yı getirmesini önerdi. IV. Mehmed bu öneriyi kabul etti. 

Köprülü Mehmet Paşa, padişahla birlikte bulunduğu Edirne'de 1 Ekim 1661 tarihinde vefat etti. Cenazesi İstanbul'a getirilerek Çemberlitaş'a yaptırdığı külliyede toprağa verildi.

Etkileri

Köprülü Mehmet Paşa, beş yılı aşkın sadaretinde siyasi ve askeri disiplinin kurulmasında büyük gayret gösterdi. Sadareti bazı şartlarla kabul etmesindeki amacı devleti içine düştüğü sıkıntılı durumdan kurtarmaktı. Öte yandan Köprülü, kendisine rakip olabilecek devlet adamlarını da tereddüt etmeden ortadan kaldırmıştır. 

Silahdar Fındıklılı Mehmet Ağa onu ''hunhar'' diye nitelendirirken, tarihçi naima onu devleti içinde bulunduğu zor durumdan kurtaran, refah ve huzuru sağlayan büyük bir devlet adamı oalrak görmektedir.

Veziriazamlığı sırasında Yeniçeri Ocağı2nı disiplin altına alan Köprülü Mehmet Paşa, ulufe (kapıkulu ve acemi oğlanlara üç ayda bir verilen maaş) dağıtımındaki yolsuzluklara el koymuş ve iktidarını sağlamlaştırmak için kendisine bağlı bir istihbarat teşkilatı kurmuştu. Gemilerdeki kürekçilerin mağduriyetini önlemek üzere ''kürekçi akçesi'' adı altında bir ödenek kurmuş, her cuma divan toplantısından sonra mevali ''yüksek dereceli bilim insanları'' ve müderrislerin sadrazamı arz odasında ziyaretlerini gereksiz bularak kaldırmış, kubbe vezirlerinin sayısını da azaltmıştı.

Ayrıca Köprülü Mehmet Paşa Turhan Valide Sultan'a büyük bir saygı göstererek padişah üzerinde etkili olmuştur. Köprülü2yü anlatanlar onun devlet yönetiminde deneyimli, kurnaz ve şiddetli bir mizaca sahip olduğunu belirtirken icraatlarını daima ön plana çıkarırlar. 

Köprülü döneminde yapılan hayır eserlerinin çokluğu büyük dikkat çekmektedir. Değişik yerlerde yaptırdığı bayındırlık işleri, köprü, cami, hamam, dükkan, mescit, okul, yel değirmenleri, hanlar, çeşmeler, değirmen ve su yolu gibi hizmete yönelik toplumsal işler olarak sıralanabilir. Ayrıca vakıfları da bulunmaktadır. Bunlara gelir sağlamak amacıyla Limni, Köprü, Osmancık, Merzifon, Akhisar, Bilecik ve başka yerlerde mülkü olan köylerini bütün gelirleriyle vakfetmiştir. İstanbul'da yapımını başlattığı külliyenin bazı bölümleri daha sonra oğlu Fazıl Ahmed Paşa tarafından tamamlanmıştır. 

KÖPRÜLÜLER AİLESİNİ KURDU

Köprülü Mehmet Paşa kendisinden sonra yerine geçecek olan oğulları, akrabaları ve damatlarıyla 17. yüzyılın ikinci yarısından itibaren devlet yönetiminde ön sıralarda yer almış Köprülüler ailesinin de kurucusu olmuştur.

 

 

x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23