Yola cephesi giden arsalar için emsal karar! Mülkiyet hakkı Anayasa Mahkemesi’nden döndü
İmar uygulamaları kapsamında taşınmazların yola cephesinin kaldırılması, mülk sahipleri açısından ciddi mağduriyetler doğurabiliyor. Bursa’daki bir vatandaşın başvurusunu değerlendiren Anayasa Mahkemesi, 2020/37270 sayılı kararıyla önemli bir emsal oluşturdu. Mahkeme, taşınmazın imar değişikliğiyle değerinin düşmesi ve kullanımının zorlaşması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
Av. Asuman Bayrak Erginyürek bu konuya açıklık getirdi.
Şehir planlaması ve imar uygulamaları, yerleşim yerlerinin düzenli ve sağlıklı gelişimi için gereklidir. Ancak bu tür düzenlemeler yapılırken, bireylerin mülkiyet hakkının göz ardı edilmesi, anayasal açıdan ciddi sorunlara yol açabilir. Özellikle taşınmazların yola cephesi gibi değer artırıcı özelliklerinin imar planı değişikliğiyle ortadan kaldırılması, kişilerin ekonomik olarak zarara uğramasına neden olmaktadır.
Anayasa Mahkemesi’nin 2020/37270 sayılı kararı, bu durumu yaşayan bir başvurucunun hak arayışını ve mülkiyet hakkı ihlali iddiasını ele almış ve emsal niteliğinde önemli tespitlerde bulunmuştur.
Olayın Özeti
Başvurucu, Bursa ilinde bulunan taşınmazının, imar uygulaması sonucunda fiziksel olarak başka bir alana kaydırıldığını ve bu yeni parselin yola cephesi olmayan bir noktada bulunduğunu belirtmiştir. Başvurucuya göre bu yer değişikliği:
- Taşınmazın kullanım değerini düşürmüş,
- Ticari potansiyelini ortadan kaldırmış,
- Erişimi zorlaştırmış ve
- Genel piyasa değerini azaltmıştır.
Bu nedenle, başvurucu öncelikle belediyeye başvuruda bulunmuş, mağduriyetinin giderilmesini talep etmiştir. Ancak belediye bu talebi reddetmiştir. Bunun üzerine başvurucu idare mahkemesinde dava açmıştır. Dava reddedilince istinaf yoluna başvurmuş, ancak bu başvuru da sonuçsuz kalınca Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapmıştır.
Anayasa Mahkemesi’nin Değerlendirmesi
Anayasa Mahkemesi, yaptığı incelemede şu önemli tespitleri yapmıştır:
- Mülkiyet Hakkına Müdahale Vardır
Taşınmazın başka bir yere kaydırılması teknik bir işlem gibi görünse de bu müdahale taşınmazın değerini ve kullanım imkanlarını temel düzeyde etkilemiştir. Mahkeme, bunun mülkiyet hakkına doğrudan bir müdahale olduğu sonucuna varmıştır.
- Gerekçeli Karar Eksikliği
İdare, taşınmazın neden yola cephesi olmayan bir yere kaydırıldığını açıklamamış, planlamanın teknik gerekçeleri belirgin şekilde ortaya konmamıştır. Bu durum, müdahalenin keyfi veya ölçüsüz olabileceği yönünde şüphe yaratmıştır.
- 3.3 Mahkemelerin Yetersiz İncelemesi
Alt derece mahkemeler, başvurucunun değer kaybı iddialarını yeterince incelememiş; bilirkişi raporları alınmamış ve taşınmazın yer değişikliğinin ekonomik etkileri değerlendirilmemiştir. Bu da adil yargılanma hakkı bakımından eksiklik teşkil etmiştir.
- Ölçülülük ve Adil Denge İhlali
Anayasa Mahkemesi'ne göre, kamu yararı ile bireysel haklar arasında adil bir denge kurulmamıştır. Müdahalenin malik üzerinde ağır ve orantısız bir yük oluşturduğu değerlendirilmiştir.
Kararın Önemi ve Uygulamadaki Sonuçları
Anayasa Mahkemesi, bu kararla birlikte şu ilkeleri ortaya koymuştur:
- Yola cephesi kaldırılan taşınmazlarda, değer kaybı ciddi bir hak ihlaline yol açabilir.
- İdarelerin, yer değişikliklerini yaparken teknik ve nesnel gerekçeler sunmaları gerekir.
- Mahkemeler, bu tür davalarda yüzeysel değil, derinlemesine inceleme yapmak zorundadır.
- Mülkiyet hakkı, sadece tapuda yazılı bir hak değil; aynı zamanda taşınmazın ekonomik değeri, kullanımı ve getirisi ile değerlendirilmelidir.
Benzer Durumda Olanlar Ne Yapabilir?
Bu karara benzer şekilde yola cephesi kaybedilen, yer değiştirilen ya da değeri düşürülen taşınmaz sahipleri, aşağıdaki adımları izleyebilir:
1. Belediyeye Başvuru
- Uygulamanın gerekçesini sormak ve mağduriyetin giderilmesini talep etmek.
2. İdare Mahkemesinde Dava
- 60 gün içinde uygulamanın iptali için iptal davası açmak.
- Aynı zamanda tazminat (tam yargı) davası açarak değer kaybının giderilmesini istemek.
3. İstinaf ve Gerekirse Temyiz
- İlk derece mahkemesinden olumsuz sonuç alınırsa, istinaf ve temyiz yolları kullanılabilir.
4. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru
- İç hukuk yolları tükendikten sonra, 30 gün içinde bireysel başvuru yapılabilir.
Sonuç
Anayasa Mahkemesi’nin 2020/37270 sayılı kararı, imar uygulamaları ile taşınmazların fiziksel yerinin değiştirilmesi gibi durumların basit bir plan düzenlemesi olarak görülemeyeceğini ortaya koymuştur. Taşınmazların yola cephesiz hale getirilmesi, malik üzerinde ekonomik ve hukuki açıdan ağır sonuçlar doğurabilir.
Bu karar, benzer mağduriyetler yaşayan vatandaşlar için önemli bir emsal niteliği taşımakta ve hak arama yollarının açık olduğunu göstermektedir.
