'AP, Çin’i Gülşen Abbas ve İlham Tohti dahil keyfi tutulan Uygurları serbest bırakmaya davet ediyor!'

Avrupa Parlamentosu, Çin’in Uygurlara yönelik zulmünü kınayan ve özellikle Gülşen Abbas ile İlham Tohti başta olmak üzere keyfi olarak hapsedilen Uygurların serbest bırakılmasını talep eden acil bir karar kabul etti.

Uluslararası İnsan Hakları Servisi’nin (ISHR- International Service for Human Rights) aktardığına göre, Avrupa Parlamentosu (AP), 10 Ekim 2024 tarihinde Strazburg’da yaptığı toplantıda, Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) ‘İlham Tohtı ile Gülşen Abbas’ı ve Çin’de keyfi olarak gözaltına alınan ve davaları Avrupa Birliği (AB) tarafından İnsan Hakları Konseyi’nde ele alınan kişileri derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakmasını’ talep eden çığır açıcı bir önergeyi kabul etti.

Karar Ezici Çoğunlukla Kabul Edildi

Karar, Avrupa Parlamentosu’nun (AP) 610 oy hakkına sahip üyesinden 540’ının ezici çoğunluğuyla kabul edildi, sadece 23 muhalefet ve 47 çekimser oy kullanıldı.

Metinde, ÇHC’nin Uygurlara yönelik ‘baskı ve hedef alma’ eylemlerini, zorla kısırlaştırma, doğum önleme tedbirleri, Uygur kimliğinin yok edilmesi ve ‘insanlığa karşı suç teşkil eden ve ciddi soykırım riski taşıyan’ diğer ihlalleri durdurması yönünde sert ifadelerle talepte bulunuluyor. Avrupa Parlamentosu, 62 yaşındaki emekli doktor Gülşen Abbas’ın, ÇHC’de zulüm gören Uygurların insan haklarını savunan kız kardeşinin faaliyetleri nedeniyle asılsız terörizmle ilgili suçlamalardan dolayı 20 yıl hapis cezasına çarptırıldığını bildirdi.

Kararda ayrıca, AP’nin 2019 Sakharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü’nü kazanan Uygur ekonomist İlham Tohti’nin, ‘Uygurlar ile Çinlileri arasında diyaloğu teşvik etme’ çabalarına rağmen ‘ayrılıkçılık’ suçlamasıyla müebbet hapse mahkûm edilmesinin üzüntüsü dile getirildi.

Bölgeye Bağımsız Erişime İzin Verilsin

AP’nin önergesi ‘ÇHC’yi Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi’nin (OHCHR) önerilerini uygulamadığı için şiddetle kınıyor’ ve Pekin’i ‘OHCHR’nin Uygur Özerk Bölgesi’ne bağımsız erişimine izin vermeye’ çağırıyor. Ayrıca OHCHR’yi ‘kapsamlı bir durum güncellemesi ve ÇHC’yi sorumlu tutmak için bir eylem planı’ yayınlamaya teşvik ediyor.

Çin ile İade Anlaşmaları Askıya Alınmalı

AB parlamentosu metni, AB Üye Devletlerini ÇHC ve Hong Kong ile iade anlaşmalarını askıya almaya ve ‘geri göndermeme ilkesine saygı göstermeye’ çağırıyor. Ayrıca AB hükümetlerini ‘Çinli muhaliflere ve Uygurlara kendi topraklarında uygulanan ulusötesi baskıyı ele almaya ve sorumlu kişileri yargılamaya’ çağırıyor.

OHCHR: Keyfi Gözaltına Alınan Herkes Serbest Bırakılmalı

OHCHR, 27 Ağustos 2024’te konuyla ilgili yaptığı bir kamu açıklamasında, BM’nin 2022 Uygur Raporu’nda belgelenen ‘birçok sorunlu yasa ve politikanın’ halen yürürlükte olduğunu, ihlallerin araştırılması gerektiğini ve kaynaklara karşı misilleme korkusu ile bilgiye erişim eksikliğinin OHCHR’nin durumu izlemesini engellediğini vurgulamıştı. Ofis ayrıca Çin’e, keyfi olarak gözaltına alınan herkesin serbest bırakılması, kaybedilenlerin statülerinin ve yerlerinin açıklığa kavuşturulması ve “terörle” mücadele, ulusal güvenlik ve azınlık haklarını düzenleyen yasal çerçevenin tam olarak gözden geçirilmesi yönündeki acil çağrılarını yinelemişti.

İlham Tohti Kimdir

Bilindiği üzere, İlham Tohti Çin toprakları içinde, Uygurların maruz kaldığı hak ihlallerine karşı sesini yükseltmeye cüret eden, hukuki açıdan ve diyalog yoluyla Uygurların hak ve hukuklarına kavuşmaları için çalışmalar yürüten bir araştırmacı ve akademisyendir. Fakat tamamen yasal yollarla Uygurların yaşadığı sorunları çözmeye çalışmasına rağmen 2014 yılında “bölücülük” uydurmasıyla müebbet hapis cezasına mahkûm edildi.

İlham Tohti, 2018’den bu yana Avrupa Birliği ülkeleri, Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye gibi birçok ülkeden bilim adamları ve parlamento üyeleri tarafından her yıl Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilmektedir. Son beş yıldır aday gösterilen İlham Tohti, en az iki kez diğer 300’den fazla aday arasından son beş aday içerisine seçilmeyi başarmıştır.

İlham Tohti hapise atıldıktan beri, 2019 yılında kazandığı Avrupa Parlamentosu’nun insan hakları ve ifade özgürlüğünü savunanlara verdiği Sakharov Ödülü ile Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi tarafından verilen Vaclav Havel İnsan Hakları Ödülü dâhil 10 uluslararası ödüle layık görüldü.