Onlar; yaşadıkları döneme çalışmalarıyla, eserleriyle damga vurup iz bırakarak gittiler. Bugün, Edebiyat Tarihçisi Tahirul Mevlevi’yi hayırla yâd ediyoruz.
Tâhirü’l-Mevlevî edebî, dinî ve tasavvufî eserler vermiş bir şair, mutasavvıf ve bilim adamıdır. İstanbul’da doğmuştur.
Yetişmesinde aile çevresinin etkisi büyüktür. Gülhane Askerî Rüşdiyesi’nde ve Menşe-i Küttâb-ı Askeriye’de okumuş, bir taraftan da Fatih Câmii’nde derse devam ederek Mesnevî’den icâzetnâme almıştır.
Filibeli Mehmed Rasim Efendi, Galata Mevlevihanesi Şeyhi Es‘ad Dede Efendi, Şeyh Mustafa Tunusî ve Mehmed Akif Ersoy gibi devrin ilim adamı ve mutasavvıflarından özel dersler almıştır.
Bu öğrenimi sonunda Arapça, Farsça gibi dilleri tercüme yapabilecek derecede ilerletmiştir. Ayrıca Mesnevî, Fütûhât-ı Mekkiyye ve Muallaka-i Seb’a Şerhi gibi önemli eserleri bu özel derslerde okumuştur. Önce Harbiye Nezareti ile Ticaret ve Ziraat Nezareti’nde kâtip, daha sonra Maden Kalemi’nde mümeyyiz olarak görev yapmıştır. Dârüşşafaka’da ve askerî liselerde de öğretmenlik yapan Tâhirü’l-Mevlevî’nin mektep ve medreselerdeki öğretmenlik hayatı 40 yıla yakındır.
Öğretmenliğin yanı sıra basın hayatı ile de ilgilenen yazar, Mahfil’in de içinde bulunduğu birtakım dergi ve gazeteleri çıkarmış; Beyânülhak, Sırâtımüstakîm, Sebîlürreşâd ve İslâm Yolu gibi dergilerde edebî, tarihî ve tasavvufî içerikli çok sayıda makalesi yayınlanmıştır. Telif ve tercüme birçok eser yazan Tâhirü’l Mevlevî’nin, 40 kadar matbu, 50 civarında da el yazma halinde kitabı vardır. Son yıllarında Tâhirü’l-Mevlevî ile ilgili birkaç eser neşredilmiştir: Matbuat Âlemindeki Hayatım ve İstiklâl Mahkemeleri..
Bir Mesnevî şârihi ve Mesnevîhân olan yazarın tasavvufla alâkası küçük yaşta başlamıştır. Mesnevî dersleri aldığı Es’ad Dede Efendi’nin teşviki sonucu 17 yaşında Yenikapı Mevlevihanesi şeyhi Mehmed Celaleddin Efendi’ye intisâb ederek Mevlevî tarikatına girmiştir. Bundan bir yıl sonra da çileye girmiş ve çilesini tamamlayarak Dede unvanını almış; 1923 yılından, vefat tarihi olan 1951’e kadar Fatih, Süleymaniye ve Lâleli Camilerinde Mesnevî dersleri takrir etmiştir.
Yazarın en önemli eseri sayılan Şerh-i Mesnevî bu camilerde verilen dersler sonucunda meydana gelmiştir. 16 yaşında şiir söylemeye başlayan şairin, hayatının değişik devrelerine ait şiirlerini içeren toplam üç divanı vardır. Onun ilk şiirleri, divan şiirinin revaçta olmadığı bir dönemde, divan edebiyatı geleneğine uygun olarak söylediği şiirlerdir.
