• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0
C. Yakup Şimşek
C. Yakup Şimşek
TÜM YAZILARI

TDK’nın Îmânı

01 Ekim 2018
A


C. Yakup Şimşek İletişim:

"TDK'nın Bilmem Nesi" diye ele aldığım ve daldığım her mevzûda bunların öyle perîşanlıklarına şâhid oluyorum ki yaza yaza bitiremiyorum... 

Yâni bu TDK'ya mı ağlasam yoksa Türkçeye karalar mı bağlasam, bilemiyorum. 

TDK, diğer sahneleri gibi "îman" sahasını da ırgat pazarına döndürmüş, âşikâr... 

Kendisi dilde siyahkâr, dinde günahkâr... 

*** 

TDK 1930’larda Türkçeyi "îmân"sız bırakmaya teşebbüs etti.

1935'te çıkardığı "Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu" ile 1942'de bastırdığı "Felsefe ve Gramer Terimleri" adlı rehber (!) kitaplarına bakarsak şunu görüyoruz: TDK "îmân-emniyet-îtimad" kelimelerini terk edip üçünün yerine yalnızca "inan" dememizi; “akîde-îtikad"ımızı bırakıp tek "inanç"a sarılmamızı istemiş... 

1930'lardan bugüne değişen pek bir şey yok, anlaşılan... 

Çünkü bugünkü TDK'nın "Güncel Türkçe Sözlük"ü de "îman" kelimesini "İnanç; güçlü inanç, inan" şeklinde es geçip asıl îzâhâtını "inanç" ve "inan" maddelerine saklamış. 

Bu da demek oluyor ki TDK için bugün bile "îman" değil "inanç-inan" kelimeleri önde geliyor... 

*** 

Ne fark eder, "îman" olmuş, "inanç-inan" olmuş, ikisi de aynı şey değil mi, diyebilirsiniz. 

Hayır, katiyen... 

1. TDK müdâhalesinden önce de Türkçede "inanç" kelimesi vardı; ama "îman" demek değildi. 

TDK'nın hazırladığı Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'ne bakılırsa anlaşılır ki "inanç" kelimesi "sözüne güvenilir, inanılır (kimse)" mânâsındadır. 

"Kaamûs-ı Türkî"deki îzah da aynıdır: 

"İnanc: sıf. şâyân-ı i'timâd, mevsûk, emîn, mu'temed." 

Yâni, bu "inanç" kelimesi TDK tarafından -dilin tabii gelişmesine aykırı olarak- özünden koparılan, yerinden oynatılıp dümeni kırdırılarak başka yönlere ve yerlere savrulan bir kelime.

("Emekli, önermek, tüm" kelimeleri de bu gruba girer.) 

2. TDK'nın müdâhalesinden önce "inan" lâfzı da "îman" mânâsında bir kelime olarak Türkçede vardı; ama "îman" gibi kuvvetli değildi.

Dilimizin tabii seyri içinde "îman" kelimesi -Kur'ân-ı Kerîm'den alıştığımız için olacak- o kadar yayılıp güçlendi ki "inan" kelimesinin vazîfesini de üstüne alarak büyüdükçe büyüdü.

Hem kalbimizde hem dilimizde... 

Mehmed Âkif"Îmandır o cevher ki İlâhî, ne büyüktür..."  mısrâsını söylerken "îman" kelimesini de yüceltir... 

*** 

"Kutadgu Bilig"den beri Türkçenin yazılı metinlerinde en değerli yerlerden birini bulan "îman" o kadar sevilip benimsendi ki "inan" kelimesinin bir varlık göstermesi mümkün değildi. Muhtemelen yalnızca halk dilinde yaşayan bu kelime, eski yazılı metinlerde karşımıza pek -belki de hiç- çıkmaz.   

Nitekim meselâ "Nutuk" kitabında olsun "Safahat"ta olsun "inanç-inan" kelimeleri bir kez dahi geçmiyor. Buna karşılık "îman" kelimesi sayılamayacak kadar çok... 

Pir Sultan Abdal’ın şiirlerinde (Hazırlayan: Sabahattin Eyuboğlu) "inanç-inan" kelimeleri hiç yok; buna karşılık beş kere “îman” var... 

Prof. Mustafa Tatcı’nın hazırladığı Yûnus Emre Dîvânı’nda da "inanç-inan" bulunmaz; oysa yetmiş bir (71) defa "îman" bulunmakta. 

*** 

Kısaca, Türk milleti "inan" kelimesini tamâmen terk etmemekle birlikte ağırlığı "îmân"a verdi. 

TDK ise bunun tam aksini yapıyor: "Îmân" zayıflasın, "inan" semirsin... 

TDK'nın ve devletimizin "îmân"a müdâhalesi, resmî lügatlere bakıldığında açıkça görülüyor. 

***

Millet değişti, hükûmet değişti, siyâset değişti, devlet değişti; gelgelelim 1930'ların TDK kafası pek değişmedi: 1983 öncesinde hâkim olan "özleştirme-tasfiye" zihniyetinin Türkçeye yaptığı müdâhalelere bugünküler sâhip çıkıyor. 

Nitekim eski TDK’lıların Türkçeyi bozmak için uydurduğu kelimeler bugün muhâfaza ediliyor. 

TDK’nın Büyük Türkçe Sözlük’ünde hâlâ "açınlayım, anıklık, ansal, ayrıç, ayrıt, ayrıtsal, başal, bağıtlı, baysal, biçe, bilit, kayra, önerti, dalınç, deyibiçim" gibi o biçim kelimeler niye boy gösteriyor?..

***

TDK’nın Türkçeye bakışı ve lügatleri yanlışlarla dolu.

Îmânına kadar...

Onun Türkçe hatâlarını düzeltmek uğruna çok yazdım çizdim.

Îmânım gevredi.

Fakat bu TDK yanlışta ısrâr ediyor.

Burnunun dikine gidiyor.

Îmâna gelmiyor...

x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23