• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0

Tarhuncu Ahmed Paşa kimdir?

Tarhuncu Ahmet Paşa, IV. Mehmed saltanatında 9 ay 21 gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Tarhuncu Ahmed Paşa

Tarhuncu Ahmed Paşa Arnavutluk'un Mat kasabasında doğmuştur. Eğitimini Enderun'da tamamladı. Önce Bosnalı Musa Paşa'ya sonra da Hezarpare Ahmed Paşa'ya kethüdalık yaptı.

Ahmed Paşa'nın öldürülmesinin ardından kardeşi Oruç da, Sofu Mehmet Paşa'ya karşı olan sipahilerin isyanında öldürüldü. Ahmed Paşa, şeyhülislam Hacı Abdurrahim Efendi tarafından himaye edilerek kurtarıldı. Kendisine Diyarbakır valiliği verildi. Daha sonra Hicaz'a hacca gitti. Diyabakır'da valiliğe dönmeden önce, 1649'da Mısır valiliğine getirildi.

Tarhuncu Ahmed Paşa, Ocak 1651'de Mısır'dan azlolunarak İstanbul'a geldi. Yerine vali olarak tayin edilen Hadım Abdurrahman Paşa, aslının sipahi olması dolayısıyla kendisini tahkir (aşağılama) edince, Ahmed Paşa tarafından gayet usta bir lisanla, ancak küçük düşürücü bir şekilde cevaplandırılmıştır.

İstanbul'a döndüğü zaman, sadrazam olan Gürcü Mehmed Paşa, Ahmed Paşa'nın büyük yetenekleri dolayısıyla sadrazamlıkta kendine rakip olabilaceğini düşündü. Önce Mısır Eyaleti hesaplarında bulunan bazı hatalar dolayısıyla Tarhuncu Ahmed Paşa'yı Yedikule'de hapse gönderdi. Daha sonra onu İstanbul'dan uzaklaştırmak amacıyla, kendisine Yanya Sancakbeyliği görevini verdi ancak sürgün olarak Selanik'de oturması emredildi.

Bu sırada hükümet işleri, Valide Sultan'ın mutemedi Anadolu kazaskeri Hocazade Mesud Efendi'nin nezareti altında görülmekteydi. Gürcü Mehmed Paşa'nın yerine sadrazam olarak icraatının güçlülüğünü pratikte göstermiş bir vezir aranmaktaydı. Şeyhülislâm tarafından Siyavuş Paşa sadrazam olarak teklif edildi. Fakat Valide Sultan onun tavsiyesini kabul etmedi. Anadolu kazaskeri Hocazade Mesud Efendi ise Tarhuncu Ahmet Paşa'nın sadrazam olmasını tavsiye etti.

Bunun üzerine Ahmed Paşa İstanbul'a davet edildi. Burada padişah ve diğer devlet erkanı ile görüştü. Bu görüşmelerde Tarhuncu Ahmed Paşa devletin problemli işlerini (Girit sorunu, donanma sorunu ve maaş sorunu) bazı şartlarla uygun şekilde çözümlemeyi taahhüd etti.

19 Haziran 1652 tarihinde Tarhuncu Ahmed Paşa sadrazam olarak vazifelendirildi. Tarhuncu Ahmed Paşa hazine açığını kapatmak, para değerindeki istikrarsızlığı kaldırmak, gümrük gelirlerini artırmak, saray ile tersane harcamalarını azaltmak ve yolsuzluğu önlemek için çalışmalara başladı.

Tarhuncu Ahmed Paşa'nın icraatlarından memnun olmayan ve çıkarları zarar gören kimseler kendisine düşman oldu. Bu dönemde ilk defa devletin gelirlerini ve harcamalarını ayrıntılarla öğrenip devlet bütçesi hazırlamak için bir kurul oluşturuldu. Devlet gelirleri, yeni vergiler ("değirmen vergisi" ve "hane vergisi") ihdası ile 5.329 (yük) olmuştu. Devlet harcamaları ise 1643'de yaklaşık 6.000 (yük) iken 1650'de yaklaşık 5.500'e (yük) indirilmişti.

Ayrıca Osmanlı Devleti maliye sisteminde ilk kez Tarhuncu bütçesi adı verilen bir bütçe defteri hazırlandı. Bu bütçeye göre Hicri 1060 yılında bir yılda taşra eyaletlerinden gelen toplam cizye, avarız, mukataat bedelinden oluşan devlet gelirinin 5.329 yük olacağı hesaplanmıştı. Devlet harcamaları olarak yeniçeri ocağı, acemioğlan ocakları, bostancı ve baltacı ulufeleri ile saray, tersane, donanma, istabl-i amire, cebecihane, tophane vb giderleri 6.872 yük olacaktı.

"Tarhuncu Bütçesi"'ne göre Hicri 1060 yılı için devlet bütçesi açığının yaklaşık 1.600 yük olacağı hesaplandı. Tarhuncu Ahmed Paşa ayrıntılı bütçe defteri hazırlandıktan sonra, sarayın ve devlet ileri gelenlerinin harcamalarında kesinti yapmaya koyuldu. Bu hareketi ona çok sayıda düşman kazandırdı.

Düşmanları, başta valide sultanı ve Padişah IV. Mehmet'i Tarhuncu Ahmed Paşa aleyhine kışkırtmaktaydı. En sonunda bu düşmanların sadrazamın padişahı tahttan indireceği iftirası saraylıları harekete geçirdi ve Ahmed Paşa'nın görevinden uzaklaştırılmasına dair bir hatt-ı hümayun çıkartıldı.

Tarhuncu Ahmed Paşa, Nevruz günü olan 21 Mart 1653 tarihinde saraya çağrıldı. Kendisini kızlar ağası (darüssaâde ağası) karşılayıp sadaret mührünü geri aldı. Daha sonra bostancılara teslim edildi ve boğdurularak öldürüldü. Cenazesi Üsküdar'a miskinler mevkiine defnedildi. Ölümünde yaşı 60'i geçmişti.

Uzunçarşılı'ya göre:

Tarhuncu Ahmet Paşa iffeti, doğruluğu ile tanınmış olup icraatinde hiç hatıra ve gönüle bakmadığından bütçeyi dengelemek gayretiyle çok düşman kazanmış, Valide Sultanın tekliflerini bile reddetmiş ve bu yüzden hayatını kaybetmiştir. Tarihlerde adı geçen Tarhuncu Bütçesi onun zamanında yapılmıştır.

Devlet maliyesi alanında topladığı objektif istatistik verilere dayanarak ıslahat yapmaya çalışan ilk Osmanlı Devleti reformcusudur.

x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23