• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0

III. İvan kimdir?

III. İvan, 1462-1505 yılları arasında hüküm sürmüş Moskova prensidir. Rus topraklarının büyük kısmını yönetimi altında toplamış, Ukrayna'nın bir bölümünü Polonya-Litvanya'dan geri almış, Altın Orda Devleti'nin egemenliğinden kurtularak merkezi bir Rus devletinin temellerini atmıştır. Rusya tarihindeki en uzun süre tahtta kalan hükümdarlardan biridir.

III. İvan

Lakabı Büyük İvan'dır. III. İvan, 22 Ocak 1440 tarihinde Moskova'da babası II. Vasili'nin (Kör Vasili) yandaşları ile onlara başkaldıran amcaları arasındaki iç savaşın doruk noktasına ulaştığı sıralarda doğdu.

Vasili 1446 yılında kuzeni tarafından tutuklatılıp kör edildikten sonra İvan bir süre manastırda gizlendi. Ardından güvenli bir yere kaçırıldı, Daha sonra babasını elinde tutanlara geri verildi.

Vasili'nin serbest bırakılmasının ardından Tver büyük prensinin kızıyla nişanlandı. Bu nişan 1452'de evlilikle sonuçlandı. Vasili'nin hükümdarlığının son yıllarında, iç düşmanların kalıntılarıyla savaşmak üzere kuzeye gönderilen birliklerin komutanlığına kağıt üzerinde 12 yaşındaki İvan getirildi. 18 yaşında güneydeki Altın Orda Devleti'ne karşı düzenlenen bir seferi yönetti. Vasili'nin 27 Mart 1462'de ölmesi üzerine onun yerine geçti.

İvan'ın hükümdarlığının ilk yıllarıyla ilgili çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Doğu komşusu Kazan Hanlığı'na karşı genellikle başarıyla sonuçlanan birkaç küçük akın dışında, yönetimin işleriyle ilgilendi.

Çocuk yaşta evlendiği karısı 1467 yılında kendisine tek oğul bırakarak öldü ve hanedanın sürekliliğini güvence altına almak için yeni bir evlilik gereği doğdu. Kardinal Bessarion İvan'a, son Bizans imparatorunun yeğeni ve vesayeti altındaki öğrencisi Zoe Palailogos'la evlenmesini önerdi. Zoe Moskova'ya gelerek Sofiya adını aldı. 3 yıl sonra da Kremlin'de İvan'la evlendi.

İvan tahta çıktığı sırada Büyük Rus topraklarının büyük bölümü henüz Moskova'nın denetiminde değildi. Ukrayna'nın tümü ve Yukarı Oka toprakları Polonya-Litvanya birliğinin egemenliği altındaydı. İvan'ın prensliği de kağıt üzerinde bile olsa, Altın Orda Devleti'ne bağlıydı. İvan, bir dizi saldırıyla doğuda Kazan Hanlığını geçici bir süre etkisiz hale getirdi. Litvanya büyük dükü Kazimierz IV. Jagellon ile ittifak kuran Novgorod Cumhuriyeti'ni ve buraya bağlı geniş toprakları ele geçirmeye çalıştı.

Novgorod'a birkaç kez saldırdı ve 1478'de egemenliğini resmen kabul ettirdi. Son demokratik ve özerk kurumları ortadan kaldırdı, Novgorod'a bağlı kilise topraklarının büyük bölümüne el koydu, kolonilerini ilhak etti ve yerli halkın yerine kendi topraklarından getirttiği güvenilir adamları yerleştirdi. Bağımsız kalabilmiş Rus topraklarından Yaroslavl ve Rostov da anlaşmalar yoluyla ilhak edildi. Zayıf bir direnme gösteren Tver 1485'te Moskova'ya teslim oldu. Yalnızca Ryazan ve Pskov, gurur kırıcı biçimde Moskova'ya boyun eğerek bağımsızlıklarını koruyabildiler.

İvan, Altın Orda hükümdarı Seyyid Ahmed'in Polonya-Litvanya'yla kurduğu dostluğu dengelemek üzere Kırım hanı Mengli Giray'la güçlü bir ittifak kurdu. 1480 yılında İvan'ın zaferiyle sonuçlanan Ugra Savaşı'ndan sonra Ahmed güçlerini Rusya topraklarından çekti. Ahmed'in oğulları, 1502 yılında kesin bir yenilgiye uğrayıncaya kadar Kırım ve Moskova için bir tehlike oluşturdular.

III. İvan, 1480'den sonra hanın vasılı olmaktan çıkmış ve Avrupa diplomasisinde bağımsız bir hükümdar olarak kabul görmüştür. 1502 yılında, Altın Orda Devleti'nin yıkılmasından sonra İvan, Tüm Rusya'nın Hükümdarı unvanı taşıyabilecek duruma geldi.

Esneklik ve diplomasi yoluyla hükümdarlığının sonuna değin Mengli ile dostluğunu sürdürmeyi, Kazan Hanlığı ile ilişkilerinde ciddi bir sorun çıkarmamayı başardı. İvan'ın yönetimi sırasında ustalıkla tarafsızlaştırılan Kazan Hanlığı, Moskova'nın vesayetinden kurtulma çabasına girişti.

Güney Rusya prensleri İvan'ın hizmetine girmek için Litvanya büyük dükünü terk ettiler. 1487-1494 ve 1500-1503 savaşlarından sonra, Alexander Jagellon aracılığıyla, ona katılmış olan 19 kent ve 70 araziyi kendine bağlattı. Bunlara rağmen, Ukrayna'nın büyük bölümü düşmanlarının elinde kaldı.

III. İvan, 1480'de hayatta olmayan büyük ağabeyinin topraklarına el koyunca iki ağabeyi Andrey ve Boris'in başkaldırması tehlikesiyle karşılaştı. Ağabeyleri batı sınırlarına saldırdılarsa da sonunda geri çekilerek İvan'ın üstünlüğünü ve ele geçirdiği topraklar üzerindeki egemenliğini kabul etmek zorunda kaldılar.

İvan'ın ilk karısından olan büyük oğlu 1490 yılında öldü. Varis olarak, 1483'te doğan oğlu Dimitri ile Sofiya'dan 1479'da doğan oğlu Vasili kaldı. İvan yedi yıllık bir kararsızlıktan sonra 1497'de Dimitri'yi varis ilan etti. Sofiya, kendi oğlunun varis olmasını sağlamak amacıyla kocasına karşı bir ayaklanma hazırlığına giriştiyse de bu komplo kısa sürede ortaya çıkarıldı. İvan 1498'de Dimitri'ye büyük prens olarak taç giydirdi.

1500 yılında Vasili yeniden ayaklanarak Litvanyalılara sığındı. İvan ödün vermek zorunda kaldı. 1502'de Vasili'yi veliaht yaptı ve Dimitri ile annesi Yelena'yı hapsetti. III. İvan, 27 Ekim 1505 tarihinde öldü.

İç politika

İvan'ın iç politikası, kendine bağlı prenslerden topraklarını ve yetkilerini alarak yönetimi merkezileştirmeye dayanıyordu. Boyarlar da büyük ölçüde yetkisizleştirilmiş ve ihanetinden kuşku duyulanlar öldürülmüştü. Boyarlara yaşam boyu aynı prense hizmet etme zorunluluğunu kabul ettirdi. Bu dönemde, büyük prensin hizmetkarlarına, sadık çalışmaları koşuluyla ömür boyu toprak mülkiyeti hakkının verildiği pomestie sistemi ortaya çıktı. Dvoryanin adında yeni bir hizmet sınıfı örgütledi ve bunlara mülkler (pomestiye) bağışladı.

Otokrat (Samoderjet) unvanını aldı ve saray teşrifatını karmaşık kurallara bağladı. Kaleme aldırdığı 1497 tarihli Sudebnik yasası'yla, borcu olmayan köylülerin yalnızca Yuriyev den yortusunda topraklarını terk edebileceklerini ilan etti. Kilisenin elindeki topraklara el konmasına ilişkin tasarıları 1503 Konseyi'nde engellendi. İvan 1505 sonbaharında öldü.

III. İvan, otokratik ve merkeziyetçi Moskova devletinin gerçek kurucusu olarak kabul edilir.

x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23